Op zoek naar de echte VS (waar plaspauzes te veel kosten)

Vijftien maanden lang reisde Rudi Rotthier kriskras door de Verenigde Staten. Dat levert een gevarieerd beeld van een land propvol contrasten op.

Nooit gevonden in een managementboek: dé twee ultieme methoden om de productiviteit van het personeel op te krikken. De Amerikaanse journaliste Barbara Ehrenreich somt ze in snel tempo op: “Onlangs las ik dat het management van een Wal-Martvestiging het personeel om middernacht had opgesloten. Men wilde het personeel pas vrijlaten als de winkel pico bello in orde gemaakt was.” De tweede tactiek is nog spectaculairder: “En los van Wal-Mart vind je, bijvoorbeeld in assemblagebedrijven en aan kassa’s, steeds meer werknemers die luiers dragen, omdat ze de plaspauze niet halen.”

De Vlaamse journalist Rudi Rotthier heeft Barbara Ehrenreich opgezocht in haar royale huis in de omgeving van het florissante Key West in Florida. Via een loopbrug over mangrovestruiken is haar woning verbonden met de zee. Naaldvissen schieten door het water. Groter kan het contrast met haar belevenissen in haar reportageboek De achterkant van de Amerikaanse droom moeilijk zijn. Maandenlang ging ze undercover, werkte ze tegen schrale minimumlonen, onder meer bij winkelketen Wal-Mart. Prompt ontdekte ze dat ze er met één job niet in slaagde de eindjes aan elkaar te knopen – het lot van miljoenen Amerikanen.

Voor Rotthier was Ehrenreich slechts een van de honderden ontmoetingen in zijn 15 maanden lange reis kriskras door de VS. Zijn meeste gesprekspartners waren toevallige passanten. Hij sprak met ondernemers, studenten, daklozen, desperado’s van de meest diverse pluimage en – uiteraard – taxichauffeurs. Hij is niet, zoals Ehrenreich, alleen op zoek naar verhalen van uitzichtloze ellende en alledaagse waanzin, maar zoekt het volledige beeld van de VS. Hij doet dat meeslepend, met de flair van de doorgewinterde reisauteur, met zin voor pittige anekdotiek en sporadische panorama’s om het zicht op het geheel niet te verliezen.

Toch rijst hét beeld van de VS niet op – wat Rotthier grif toegeeft. De VS is gewoon te groot en zeker ook te verdeeld. Dat uit zich evengoed in de politiek, waar pro-Bush en anti-Bush elkaar zowat opheffen. Toch overheerst ook bij Rotthier de achterkant en de kritiek. Ook al geloven vele van zijn gesprekspartners nog in de Amerikaanse Droom, voor de lezer wordt het al gauw duidelijk dat ze gevangen zitten in de armoedeval. Die nadruk heeft ook te maken met de manier van reizen. Zo neemt Rotthier vaak het openbaar vervoer en de Greyhoundbussen, het transportmiddel van arm Amerika. Hij blijft boeien, al ondermijnt hij zijn betoog ook wel door het wat te opvallend en te frequent toepassen van de truc dat de passant of taxichauffeur een hoogst interessant en eloquent exposé houdt over de geschiedenis, de politieke hete hangijzers, de economische toestand of de sociale tegenstellingen.

Rudi Rotthier, Het land dat zichzelf bemint. Atlas, 463 blz., 23,50 euro. Barbara Ehrenreich, De achterkant van de Amerikaanse droom. Atlas, 240 blz., 19,90 euro.

Luc De Decker