Oostends bedrijf wil het Zeeuwse mosselmonopolie breken

Hoe reageert een ondernemer als een monopolie de prijs van een gegeerd product opdrijft? Alternatieven zoeken. Dat doet ook Mytilus, dat vanuit Oostende het Zeeuwse mosselmonopolie wil aanpakken met de verwerking en distributie van buitenlandse én Vlaamse mosselen.

In september kopten de kranten dat de Vlaamse mosselen eindelijk gearriveerd waren. Dat is wat overdreven. Amper 2,5 ton bereikte de consument, die in de kleinhandel tot 6 euro per kilo betaalde. Leendert ‘Leen’ Sies, zaakvoerder van Mytilus bvba, dat de mosselen verdeelde: “Er is slecht gecommuniceerd. Eerst suggereerde een producent dat de Vlaamse mosselen de positie van de Zeeuwse zullen ondermijnen. Het aanbod is echter te klein. Vergeet niet dat die mosselen werden opgehaald door een ploeg duikers. Ook dat verklaart waarom Vlaamse mosselen de Zeeuwse niet kunnen beconcurreren op prijs. Ik heb altijd geleerd dat je pas reclame maakt als je voldoende aanbod hebt en je de beloofde prijs kan waarmaken.”

Vlaamse kweek in verre toekomst

De eerste Vlaamse mosselen werden gekweekt door één Vlaams bedrijf, Ship Technics van José Reynant. Toch verwacht Sies dat er concurrenten zullen opdoemen. Hij verwijst naar de Stichting Duurzame Visserijontwikkeling in Oostende, die gesubsidieerd met Vlaamse en Europese middelen (540.000 euro) de grootschalige kweek van Vlaamse mosselen onderzoekt. Voor de kust van Nieuwpoort laat de stichting dertien metalen constructies te water, waarop mossellarven spontaan zaad aanbrengen. Volgend jaar kunnen de mosselen geteeld worden. “Het is niet de bedoeling dat we de privésector beconcurreren, want dit project duurt nog ten hoogste twee jaar,” aldus Luc Mellaerts van de stichting. “Dan is het aan de reders.”

Ooit lanceerde Ivan Victor, directeur van de stichting, dat de Vlaamse kweek 14.000 ton zou halen, of zowat de helft van de import. Sies’ vennoot Peter Blok, zelf actief in de kweek van hangmosselen, acht dat fel overdreven. “Om dat aantal te halen, moet je de kustlijn van Knokke tot Nieuwpoort volhangen met kweekconstructies.”

Toch geloven beide Zeeuwen in de toekomst van de Vlaamse mossel. “Die heeft kansen dankzij de lamentabele toestand van de Nederlandse kwekers,” klinkt het bij Sies. Als de prijs van een monopolistisch product stijgt, worden alternatieve aanvoerbronnen aangeboord, zelfs tegen een kostprijs die vroeger niet haalbaar was. Op enkele jaren steeg de prijs van de Zeeuwse mossel met twee. “Tijd voor alternatieven,” aldus Sies.

Nieuwpoort of Oostende?

Mytilus heeft geïnvesteerd in een verwateringsinstallatie, waarin de mosselen tot een maand (in plaats van drie tot vijf dagen) bewaard kunnen worden (op voorwaarde dat de vismijn, zoals beloofd, ervoor zorgt dat zout zeewater wordt aangevoerd). Zo’n installatie is noodzakelijk om te stockeren en dus efficiënt te verhandelen. Momenteel is Mytilus het enige bedrijf in België met een vergunning (van het Federale Voedselagentschap) om mosselen te verwateren.

Ook kan het de mosselen, die in dikke kluwens aangeleverd worden, machinaal verwerken tot een verhandelbaar product. Er werd al zo’n half miljoen euro geïnvesteerd. “Gezien de relatief hoge investering en de geringe aanvoer, zie ik niet zo snel een concurrent opstaan,” aldus Sies. “Eenmaal de omzet in Vlaamse mosselen draait, kan dat snel veranderen.”

Er is wel onenigheid over de plaats van bestemming van de Vlaamse mosselen. Mellaerts stelt dat de naar schatting 800 ton van de Nieuwpoortbank naar de vismijn van Nieuwpoort gebracht worden: “Het zijn klasse A-mosselen, die onmiddellijk de pan in kunnen.” Volgens Sies klopt dat niet. Bovendien zal hij binnen twee jaar – eens er voldoende aanbod is – over de levering van mosselen moeten onderhandelen met de vissers, en niet met de stichting. “Tenzij je de sector wil verstaatsen. Hoe dan ook zullen we in Oostende mosselen behandelen, desnoods buitenlandse.”

Canadese mosselen

Aanvankelijk waren de plannen van Mytilus bijzonder ambitieus. Sies maakte een deal met Freddy Pollet, topman van de vismijn. Pollet werd aandeelhouder van Mytilus en engageerde de vismijn voor zware investeringen in de verwerking en opslag van mosselen. Via Bloks contacten kon Oostende de spil van de handel van Canadese mosselen worden.

“In zes uur zouden ze op de luchthaven van Oostende worden aangevlogen vanuit Newfoundland,” aldus Peter Blok. “Dat zou de Nederlanders serieus concurrentie kunnen aandoen. Vergeet niet dat een Canadese mossel – beter van kwaliteit dan de Zeeuwse – amper een halve euro per kilo kost. Met alle kosten erbij, komen ze in de handel terecht tegen 4 euro per kilo. Of een derde minder dan de Zeeuwse.”

Tot dusver kwam van dat verhaal niets terecht. Pollet werd door zijn voogdijschepen verplicht uit Mytilus te stappen en heeft een conflict met Sies (zie Is er iets aan het rotten in de staat Oostende’? in Trends, 5 oktober 2006, blz. 18). Blok: “Pollet investeerde geen euro en kwam geen enkele belofte na. Dat verhaal is afgesloten. Ik hoop dat we vandaag, na de verkiezingen, met een frisse start onze relaties met de vismijn kunnen herbekijken.”

De aanvoer van de Vlaamse producten is in volume en tijd beperkt. Dus zal Mytilus Canadese, Ierse, Deense en andere mosselen verwerken, verwateren en distribueren. De totale capaciteit van het Vlaamse verwerkingsbedrijf bedraagt 3000 ton. “Ons aandeel is weliswaar een fractie van de totale consumptie in België (28.000 ton),” weet Sies. “Maar de Nederlandse producenten houden ons in het oog. Zeker als we ooit de Canadese plannen kunnen heractiveren, vormen we een bedreiging.”

Moeilijke start

Dat zal nog wel even duren. De moeilijke start van Mytilus blijkt ook uit de cijfers. Volgens de meest recente cijfers (gepubliceerd in maart 2005) heeft Mytilus een negatieve cashflow van 55.000 euro, een negatief eigen vermogen van 42.000 euro en een overgedragen verlies van 72.000 euro. Sies, tot voor enkele jaren verkoopmanager van een Zeeuws mosselbedrijf: “Heb je al ooit een onderneming gezien die meteen winst maakt met een totaal nieuwe activiteit op een onbestaande markt? In 2007 halen we 12 miljoen euro omzet en we streven naar break-even. We hebben een gezond en realistisch businessplan. En een bankier die in het project gelooft.”

Hans Brockmans