OOST-DUITSLAND

Eergisteren, 9 november 1999, was het precies tien jaar geleden dat de Muur van Berlijn viel (zie ook blz. 39). Nog niet eens een jaar later, op 3 oktober 1990, hield de DDR op te bestaan. In de talloze artikels en boeken over het moeizame herenigingsproces ligt de nadruk op de kille realiteit van het complexe aanpassingsproces van de vermoeide, centraal geleide economie uit het communistische Oost-Duitsland naar de vrije markt. De euforie van de begindagen, van de champagne op de plots gebroken Muur, ruimde plaats voor een crisis die heel Duitsland ondervond. De ontwikkeling is al door zovele auteurs en politici van divers pluimage geanalyseerd, dat het bijna een verkwikking betekent een boek te lezen dat de tegenstellingen (en de overeenkomsten) puur anekdotisch naast elkaar plaatst. Zo’n boek kwam evenwel pas tot stand doordat een Vlaamse uitgever twee uitgaven van de (Oost-Duitse) journalist Landolf Scherzer bundelde. De Eerste en de Tweede bestaat uit de vertaling van Der Erste (1988) en Der Zweite (1997).

Om toelating te krijgen voor zijn project dat tot Der Erste leidde, moest Scherzer jarenlang geduld oefenen. De journalist uit Dresden kon uiteindelijk profiteren van de voorzichtige vrije wind die de opmars van Gorbatsjov in de Sovjet-Unie en bijna heel Oost-Europa teweegbracht.

Vier weken lang mocht Scherzer de eerste partijsecretaris van Bad Salzungen (een district in Thüringen) tijdens zijn werk vergezellen en daarvan verslag uitbrengen. De censuur morrelde nog wel, maar de fundamenten van het verslag werden niet onderuitgehaald. De partijsecretaris was dan ook een communistische idealist. Maar Scherzer maakt evenzeer duidelijk dat hij Sisyfusarbeid verrichtte. Zijn goede bedoelingen gingen verloren in de mallemolen van de bureaucratie. Voor het eerst had iemand een duidelijke kijk gekregen van binnenuit op het partijapparaat van de DDR. Zelfs de frustraties van de hard werkende secretaris drongen zich op, ook al bleef de man de partij trouw, zelfs na de Wende.

Voor Der Zweite keerde Scherzer terug naar Bad Salzungen. Een paar jaar na de hereniging volgde hij de nieuwe bestuurder van het district, een christen-democraat die uit West-Duitsland overkwam, nota bene een voormalige legerofficier op politieke carrièrejacht. De verschillen lijken overweldigend. Tot Scherzer inzoomt op de talloze problemen. Ook de nieuwe bestuurder krijgt moeilijk of geen greep op de machinaties die zich boven zijn hoofd afspelen. Corruptie, oplichters, politiek geklungel en speculanten maken de weg naar een vlot werkende vrije markt en democratie niet gemakkelijk.

Landolf Scherzer, De Eerste en de Tweede. Epo, 335 blz., 998 fr.

LDD