Onethische bedrijven moeten overheidssteun terugbetalen

Over enkele weken dient de SP.A een wetsvoorstel in dat belangrijke consequenties heeft voor Belgische investeerders in het buitenland. Wie de ethische gedragscodes overtreedt, zal voortaan de overheidssteun van Delcredere, Finexpo of BIO mogen terugbetalen.

– De Oeso-gedragscode vindt u op: www.oecd.org/daf/investment/guidelines/index.htm – Info over het Kauri-forum op: www.kauri.be

“De Belgische staat kan niet aan de zijlijn blijven staan op het moment dat hij wordt ingelicht over het onverantwoord gedrag van ondernemers die met overheidsmiddelen worden ondersteund.”

Dat is de basisredenering achter het wetsvoorstel van SP.A-fractieleider in de Kamer Dirk Van der Maelen. In de eerste plaats worden de exportkredietfinancieringen en de dekking door Delcredere voor investeringen in het buitenland geviseerd.

Bedrijven zouden vooraf een clausule moeten ondertekenen met duidelijke afspraken over de naleving van de vijf internationaal erkende basisconventies van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) tegen kinderarbeid, dwangarbeid en discriminaties en vóór vakbondsvrijheid en recht op collectieve onderhandelingen. “Die zijn trouwens al mee ondertekend door de werkgeversfederaties via het Verbond van Belgische Ondernemingen,” beklemtoont Van der Maelen. Ook andere erkende regels, zoals de gedragscode van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling, komen in aanmerking. “We willen de internationale normen die vooralsnog niet bindend zijn, afdwingbaar maken.” De SP.A’er haalt ook inspiratie bij Amcham, de Amerikaanse handelskamers met hun transparantienormen en anticorruptiemaatregelen.

Om de afdwingbaarheid en bestraffing – concreet zal de overheidssteun worden stopgezet en teruggevorderd – mogelijk te maken, voorziet Van der Maelen de volgende mechanismen:

1. een gedragscode waartoe bedrijven zich schriftelijk verbinden;

2. een ethische commissie van twaalf leden die toeziet op de opvolging. Ze is samengesteld uit telkens twee vertegenwoordigers van werkgeversorganisaties, vakbonden, niet-gouvernementele organisaties, gespecialiseerde academici (twee aangeduid door de Vlaamse en twee door de Franstalige Gemeenschap) en van de milieubeweging;

3. de commissie kan alle klachten onderzoeken op hun gegrondheid voor zover ze niet anoniem zijn;

4. de commissie kan een internationaal erkend auditbureau met de nodige expertise aanstellen. Om de onafhankelijkheid te garanderen, mag het bureau gedurende tien jaar voorafgaand aan het onderzoek geen opdracht voor het bewuste bedrijf hebben uitgevoerd;

5. de toestemming daarvoor moet worden gegeven door de bevoegde voogdijministers;

6. om de onderzoeksopdracht te financieren, wordt een ‘onderzoeksfonds’ opgericht dat wordt gespekt door ondernemingen die overheidssteun aanvragen;

7. bedrijven tegen wie een onderzoek loopt, hebben recht op wederwoord;

8. op basis van het eindrapport stelt de ethische commissie een advies op voor de voogdijministers, met desgevallend bijbehorende sancties.

Na de negatieve ervaringen met het extraterritorialiteitsbeginsel (rechterlijke bevoegdheid voor daden in het buitenland) in de genocidewet, beklemtoont Van der Maelen dat hij zich maximaal in de bestaande internationale rechtsregels wil inschrijven, ook omwille van de competitiviteit van onze bedrijven.

“De VS, Canada en Japan zetten ook dergelijke stappen. Ons Belgische initiatief moet zich inpassen in de Europese regelgeving, maar iemand moet in de Europese Unie de eerste stap zetten om bijvoorbeeld de Oeso-regels afdwingbaar te maken,” motiveert hij zijn wetsvoorstel.

Van der Maelen trok lering uit zijn wetsvoorstel voor een sociaal label, dat in maart 2002 door de Kamer werd goedgekeurd. Hij verwacht dat de uitvoeringsbesluiten over enkele weken klaar zullen zijn. Het sociaal label wordt toegekend aan producten die totstandkwamen met eerbiediging van sociale, milieu- en ethische gedragscodes. Het label werd sceptisch onthaald door de bedrijfswereld.

Ook voor zijn nieuwe wetsvoorstel pleegde de SP.A’er vooraf geen overleg met de werkgeversorganisaties. Morgen, vrijdag 24 oktober, zal Van der Maelen voor het eerst met het VBO over zijn plannen debatteren. Dat gebeurt tijdens het Kauri-forum tussen bedrijfsleiders en niet-gouvernementele organisaties. Erik Bruyland

“We willen de internationale gedragscodes voor Belgische investeerders in het buitenland afdwingbaar maken.”