Nu is het aan de banken

Om de economie te redden schakelt de overheid de banken in. Van uitstel van afbetaling voor hypotheekleningen tot overbruggingskredieten voor kmo’s. Wat kunnen de banken voor u doen? En zullen ze iedereen helpen?

De coronacrisis treft de economie bijzonder hard. Meer dan een miljoen Belgen zijn tijdelijk werkloos, en heel wat bedrijven en zelfstandigen moesten de deuren sluiten. Het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) schat het verlies aan inkomsten op 2,4 miljard euro per week. Intussen moeten leningen worden afgelost, huur betaald en facturen voldaan. Om de gezinnen en de ondernemingen zuurstof te geven, hebben de federale regering en de Nationale Bank een overeenkomst gesloten met de banken.

1. Hoe kunnen de banken u helpen?

“We willen voorkomen dat gezonde bedrijven over de kop gaan en gezinnen in betalingsproblemen komen”, zei minister van Financiën Alexander De Croo (Open Vld) bij de voorstelling van het akkoord. Het maatregelenpakket valt uiteen in twee delen. Enerzijds bieden de banken een uitstel van betaling van zes maanden voor bestaande kredieten aan. Anderzijds stelt de overheid zich deels garant voor alle nieuwe kredieten en kredietlijnen, met een maximale looptijd van twaalf maanden, die banken verstrekken aan “levensvatbare bedrijven en zelfstandigen”. De garantieregeling omvat 50 miljard euro aan kredieten.

2. Wie heeft recht op SteUn?

Zowel particulieren, zelfstandigen, kmo’s als grote ondernemingen. Maar zij moeten wel bewijzen dat ze terugbetalingsproblemen hebben die het gevolg zijn van de coronacrisis. Particulieren, zelfstandigen en ondernemers kunnen uitstel van betaling voor hun hypothecaire lening krijgen tot en met 30 september 2020. Bedrijven en zelfstandigen kunnen tot en met 30 september nieuwe kredieten onder de garantieregeling aanvragen.

3. Wat is de timing?

De maatregelen gaan in principe in op 1 april. Bij het afsluiten onderhandelden Febelfin, de sectorfederatie van de banken, en het ministerie van Financiën nog over de precieze uitvoeringsmodaliteiten van de overeenkomst. Het advies van Febelfin luidt in elk geval: neem contact op met uw bankier en bespreek uw dossier. En wacht niet te lang. “Want als je pas over drie maanden uitstel van betaling vraagt, geldt het uitstel maar voor de afbetalingen tot eind september”, zegt Rodolphe de Pierpont, de woordvoerder van Febelfin. De banken vragen hen te contacteren via de telefoon, e-mail of de mobiele app ( lees ook blz. 92).

4. Krijgt iedereen uitstel van betaling?

Nee, enkel Belgen die getroffen zijn door de crisis doordat ze tijdelijk of definitief werkloos zijn, hun zaak hebben moeten sluiten of geconfronteerd worden met een forse terugval van de economische activiteit in hun bedrijf. U moet daarvan een bewijs voorleggen. Dat kan een officieel document zijn, maar ook een e-mail van uw werkgever. “Het uitstel wordt niet automatisch verleend”, beklemtoont een bankier. “Klanten moeten aantonen dat de betaalproblemen het gevolg zijn van de coronacrisis en dat ze op eigen houtje geen oplossing hebben.” Volgens BNP Paribas Fortis kunnen klanten die al voor de crisis met een betalingsachterstand kampten, geen beroep doen op de maatregel.

5. Welke criteria gebruiken de banken om mensen uit te sluiten?

Dat blijft hoogst onduidelijk. Een belangrijk criterium lijkt de hoeveelheid spaargeld te worden. “We houden rekening met de terugbetalingscapaciteit van de kredietnemers”, zei Johan Thijs van KBC bij de voorstelling van het akkoord. “Wie 100.000 euro op zijn spaarrekening heeft, maakt weinig kans op uitstel van betaling.” Maar wat met iemand die 50.000 of 80.000 euro spaargeld heeft? De banken willen de criteria zo concreet mogelijk in de wetteksten opgenomen zien, zodat ze die allemaal op dezelfde manier kunnen toepassen en alle klanten gelijk behandeld worden.

6. Geldt het uitstel voor alle hypothecaire leningen?

Ja, ongeacht de looptijd of de formule (vaste of variabele rente). Er wordt ook geen onderscheid gemaakt tussen hypothecaire leningen voor de eigen woning of voor een tweede verblijf. De regeling geldt niet voor consumentenkredieten (bijvoorbeeld leningen voor de aankoop van een wagen), al dringt de consumentenvereniging Test-Aankoop daar wel op aan. Het uitstel geldt in principe zowel voor kapitaal- als voor renteaflossingen, en er zijn geen dossierkosten voor de klanten. Het contract zou gewoon worden verlengd met het aantal maanden dat er geen afbetalingen zijn. Voor de banken is de opschorting van de kapitaalaflossing aanvaardbaar, omdat ze op die manier rentevergoedingen blijven innen. Maar als ook de rentebetalingen opgeschort worden, is er boekhoudkundig sprake van een significante verslechtering van de kredietrisico’s. Dat zou hen verplichten hogere kredietprovisies aan te leggen, wat het eigen vermogen en de solvabiliteit aantast. Er wordt geprobeerd om daar een mouw aan te passen.

7. krijgt u nog de woonbonus als u afbetalingen uitstelt?

Ja. Wie voor 1 januari 2020 een woonkrediet afsloot, valt in Vlaanderen onder de woonbonus. Ook als de maandelijkse aflossingen worden uitgesteld en de looptijd van de lening daardoor wordt verlengd, blijft dat fiscale voordeel gelden. Dat bevestigde Matthias Diependaele (N-VA), de Vlaamse minister van Financiën en Begroting, Wonen en Onroerend Erfgoed. Wel zal het voordeel daardoor dit jaar kleiner zijn. Dat wordt gecompenseerd doordat het langer doorloopt aan het einde van het contract.

8. Welke bedrijven kunnen leningen met een overheidswaarborg aanvragen?

“Gezonde bedrijven verdienen onze steun”, zei Max Jadot, de CEO van BNP Paribas Fortis, een week geleden. “We zullen gezonde bedrijven met een tijdelijk probleem alle kansen geven om deze moeilijke periode te overbruggen.” Gezonde bedrijven zijn volgens de banksector bedrijven die geen betalingsachterstand hadden bij de fiscus, de sociale zekerheid of een financiële instelling op 1 februari 2020, of die maximaal 30 dagen betalingsachterstand hadden op 29 februari 2020. Ook bedrijven die een schuldherschikking kregen, komen niet in aanmerking voor de nieuwe gewaarborgde kredietlijnen.

9. Over welke overbruggingskredieten gaat het?

Het gaat om leningen met een maximumduur van twaalf maanden. De bedoeling is liquiditeiten te verschaffen waardoor zelfstandigen, bedrijven en kmo’s kasproblemen kunnen voorkomen. Herfinancieringen worden uitgesloten. Een onderneming kan maximaal 50 miljoen euro lenen. Alle nieuwe bijkomende kredieten en kredietlijnen die tot en met 30 september worden verstrekt, vallen onder de garantieregeling, als ze tot doel hebben tijdelijke cashproblemen op te lossen. Leningen die dienen voor pakweg acquisities of vastgoedinvesteringen komen niet in aanmerking voor de overheidswaarborg.

10. Hoeveel kost de overheidsgarantie?

De overheidsgarantie is niet gratis. Ze bedraagt 0,25 procent voor kmo’s (bedrijven met maximaal 250 personen in dienst, een omzet lager dan 50 miljoen euro of een balans kleiner dan 43 miljoen euro). Voor grote bedrijven bedraagt het tarief 0,5 procent. De rente voor de nieuwe kredieten is vastgelegd op maximaal 1,25 procent. Dat betekent dat het totale rentetarief voor het overbruggingskrediet, afhankelijk van de omvang van de onderneming, op 1,5 of 1,75 procent uitkomt. Stel dat een horecazaak een overbruggingskrediet op twaalf maanden afsluit tegen 1 procent. Ze moet dan, inclusief de overheidsgarantie, 1250 euro rentelasten betalen.

11. Wat als het toch misloopt?

Aan het einde van de garantieregeling (30 september 2021) wordt bekeken hoe groot de verliezen op de toegekende kredieten zijn. De overheid en de financiële sector zijn overeengekomen de lasten te verdelen. De banken dragen de eerste 3 procent van de verliezen. Het gaat om maximaal 1,5 miljard euro. Voor de kredietverliezen tussen 3 en 5 procent geldt een fiftyfifty-verdeling tussen de overheid en de financiële sector. Als de verliezen boven 5 procent oplopen, neemt de overheid 80 procent van de lasten op zich en de banken 20 procent.

12. Wie draait op voor het gros van de factuur?

De Nationale Bank heeft becijferd dat de maximale kredietverliezen over de afgelopen tien jaar (inclusief de financiële crisis van 2008-2009) ongeveer 1 procent bedroegen. Dat zou betekenen dat in geval van een klassieke economische crisis de banken alle verliezen dragen. “Dit zal de overheid in principe niets kosten”, maakte Johan Thijs zich al sterk. Enkel bij een uitzonderlijke crisis, die drie keer zo zwaar is als de financiële crisis, zou de overheid tussenbeide moeten komen, aldus de Nationale Bank. Helaas ziet het ernaar uit dat de coronacrisis een nooit geziene economische ramp wordt.

13. Kunnen de banken de verliezen aan?

In het allerslechtste scenario kunnen de banken 11,5 miljard euro verliezen aan de overeengekomen waarborgregeling. Dat is een forse klap, maar in theorie niet levensbedreigend. De meeste grootbanken boekten de voorbije jaren miljardenwinsten en hebben onder druk van de regelgevers hun kapitaalbuffers verstevigd. Die reserves kunnen ze nu aanspreken. Maar het cijfer van 11,5 miljard euro houdt geen rekening met de kredietverliezen die de banken ongetwijfeld ook zullen boeken op hun bestaande leningen. Het gaat dan over de lopende bedrijfskredieten en de grote portefeuille hypothecaire leningen. Als massaal veel bedrijven en particulieren in gebreke blijven, is een nieuwe bankencrisis niet uit te sluiten.

14. Hoe groot is het risico dat de banken op de kredietrem gaan staan?

Het lijkt logisch dat de banken voorzichtiger worden in de toekenning van kredieten. Maar ze hebben ook baat bij het toekennen van de overbruggingskredieten. Zo niet dreigen de kredietverliezen hoog op te lopen en draaien ze er volledig zelf voor op. Bovendien voorziet de Europese Centrale Bank (ECB) via haar TLTRO-programma goedkope financiering voor de banken, waardoor ze eigenlijk betaald worden om kmo’s te financieren. Het federale parlement besliste dat de banken elke kredietaanvraag, ook diegene die ze weigeren, moeten melden aan de kredietcentrale van de federale overheidsdienst Financiën, zodat die kan nagaan of de banken hun engagement nakomen.

15. Wat als een bank toch failliet dreigt te gaan?

De ECB riep de banken op tot eind dit jaar geen dividenden uit te keren en geen eigen aandelen in te kopen. Op die manier houden ze de winst in huis en versterken ze hun kapitaalbuffers. KBC, ING, ABN Amro, Banco Santander en Unicredit beslisten meteen die aanbeveling te volgen. In het geval van KBC gaat het om 1 miljard euro cash die niet wordt uitgekeerd en aan de reserves wordt toegevoegd. Mochten de bankreserves toch niet bestand zijn tegen de coronaschok, dan moeten de aandeelhouders een instelling herkapitaliseren – al dan niet met de hulp van de overheid. Als een bank toch failliet dreigt te gaan, zal het Europese afwikkelingsfonds tussenbeide komen.

‘Banken kunnen hun blazoen oppoetsen’

Etienne de Callataÿ (Orcadia Asset Management) vindt het akkoord tussen de banken en de overheid een goede zaak. Maar niet elk bedrijf moet zomaar worden gered, zegt hij.

Doen de banken genoeg om de gezinnen en de bedrijven te ondersteunen in deze moeilijke periode?

ETIENNE DE CALLATAY. “Vooreerst, het is niet aan één specifieke sector om zich buitengewoon genereus op te stellen. We verwachten toch ook niet van de bakkers dat ze de prijs van het brood verlagen, of van de apothekers dat ze zonder marge werken? Het is wel zo dat de banken, die in 2008-2009 gered zijn met overheidsgeld, hun blazoen nu kunnen oppoetsen. Ze krijgen de kans zich te onderscheiden.”

Wat bedoelt u daarmee?

DE CALLATAY. “Voor gezinnen en particulieren kunnen de banken veel betekenen door uitstel van betaling te verlenen voor afbetalingen, ongeacht of het om een hypothecair krediet of een consumentenkrediet gaat. Ze moeten dat vlot en transparant organiseren, zonder dossierkosten aan te rekenen. Uitstel van betaling kost de banken door de lage rente zo goed als niets. Ze kunnen beter bestaande leningen verlengen tegen 1 procent dan dat ze nieuwe toekennen tegen een lager tarief. Voor de gezinnen mogen de banken best ver gaan. Voor de bedrijven daarentegen moeten ze selectief zijn.”

Pleit u voor economisch darwinisme, waarbij de banken een aantal ondernemingen laten failliet gaan?

DE CALLATAY. “Ik begrijp dat het wreed klinkt, maar in ons economische systeem is het gezond dat ondernemingen failliet gaan. Door te verdwijnen maken ze plaats voor andere, meer efficiënte en innoverende bedrijven. Er is geen enkele reden waarom een bank een bedrijf dat al zwaar noodlijdend was voor de coronacrisis, de hand boven het hoofd zou moeten houden. Een restaurant dat slechte zaken deed, moet echt niet tot elke prijs worden gered.

“Een ander voorbeeld: Brussels Airlines. Moet de belastingbetaler of de banksector vele miljoenen op tafel leggen om een verlieslatend en vervuilend bedrijf in de lucht te houden? Ik durf het te betwijfelen. En als het tot een faillissement zou komen, danvliegen er morgen toch weer vliegtuigen over België. Enkel de kleur zou anders zijn.”