NOOIT MEER ALS VROEGER

VLEES VOOR AZIE.

Terwijl in het midden van de jaren tachtig de wereldvoorraad aan tarwe een comfortabele 34 % van de wereldconsumptie bedroeg, is hij dit jaar gedaald tot een nooit geziene 18 % (zie grafiek Tarweconsumptie op blz. 32). De legendarische EU-graanbergen, begin ’94 nog meer dan 20 miljoen ton hoog, waren tegen juni ’96 verschrompeld tot 2,7 miljoen ton. Wereldwijd zakten de graanvoorraden tot hun laagste niveau in 35 jaar. De schaarste is voor een deel te wijten aan overheidsmaatregelen, zoals braakleggingen, voor een ander deel aan droogte en mislukte oogsten in de afgelopen jaren, zoals in de VS en Rusland. De stijgende vraag vanuit het Verre Oosten deed de rest. De groeiende middenklasse daar wil haar welstand vertaald zien in vlees op het menu. Vooral China, voorheen exporteur, voert nu graan in om varkens en kippen te voederen. Als 1,2 miljard Chinezen elk 1 kg meer varkensvlees eten, dan hebben ze daarvoor per kop 3 kg graan nodig.

De mislukte wintertarweoogst deed de Amerikaanse graanprijzen in het voorjaar naar historische records stijgen. Er rees paniek, krantenkoppen hadden het over dreigende voedseltekorten. Intussen zijn de prijzen opnieuw gedaald : de zomeroogst bleek goed te worden, zodat de graanvoorraden konden worden aangevuld. Iedereen haalde opgelucht adem. Maar er bleef iets hangen. Het zal lang duren eer de graanvoorraden opnieuw hun normale niveau bereiken, als dat ooit gebeurt, want de vraag vanuit het Verre Oosten is onvermoeibaar. Bovendien laat de overheid de landbouw steeds meer over aan de vrije markt. Van de regering van de VS, de grootste graanexporteur ter wereld, moeten de Amerikaanse boeren hun teeltbeslissingen voortaan laten afhangen van de wetten van vraag en aanbod. De EU zal moeten volgen bij nieuwe onderhandelingen over liberalisering vanaf 2000. Kleinere voorraden en een vrijere markt betekenen onvermijdelijk grotere prijsschommelingen. Iedereen was al lang gewoon geraakt aan enorme landbouwoverschotten en dalende prijzen, maar die tijd lijkt nu definitief voorbij.

Kan de landbouwproductie nog wel de wereldvraag dekken ? Krijgen we een wereldwijde stijging van de prijzen ? Volgens Lester Brown, koploper van de onheilsprofeten en voorzitter van het Worldwatch Institute in Washington, wordt voedselschaarste hét thema van deze tijd. “Ik weet niet waarom jullie journalisten de ideeën van die doemdenkers blijven publiceren,” zegt Gale Johnson, vermaard landbouweconoom en professor emeritus aan de University of Chicago. Hij toont een rapport van Brown van eind de jaren zeventig waarin die zegt dat de trend van stijgende graanopbrengsten per hectare in de VS, Frankrijk en China gestopt of omgeslagen is. Met cijfers van de wereldvoedselorganisatie FAO in de hand, toont Johnson wat er in werkelijkheid met die graanopbrengsten is gebeurd tussen toen en ’92 : in de VS gestegen met 43 %, in Frankrijk met 65 % en in China met 109 %. “En niets wijst erop dat de productiviteit zal dalen,” zegt Johnson.

Scherpe schommelingen in de komende twee jaar daar gelaten, verwacht Johnson de komende kwarteeuw een prijsdaling van jaarlijks 1 % in reële termen, en samen met hem nog vele andere deskundigen. Een notoire uitzondering is Edward Schuh, landbouweconoom aan de University of Minnesota. Hij voorspelt zonder omwegen een voedselcrisis. “De overheid moet nu investeren in onderzoek, of de wereld mag zich opmaken voor een belasting op de consumptie. In de vorm van voedselprijsstijgingen.”