Nomaden scoren beter

Het kernwoord dat deze tijd typeert, is panta rei, alles stroomt. Alles verandert voortdurend. De ene manager voelt zich erdoor bedreigd, bij de andere jaagt de adrenaline. Wat is de juiste reactie ?

De meest accurate reactie op het hyperactuele panta rei schuilt in een bedachtzaam, maar daarom niet minder alert en kwiek uitstippelen van een derde weg. Dat wordt dus laveren tussen de conservatieve en progressieve tegenpolen in ? Niet helemaal. Dit is geen pleidooi voor een vlees noch vis-houding. Interpreteer dit evenmin als een oproep om het beste van twee werelden te kiezen. Zo’n instelling maakt een schip immers nog voor het van stapel loopt, al rijp voor de zeebodem. Bedrijfsleiders hebben geen alternatief meer : ze zijn progressief of lopen op de klippen. Toch mag een gezond briesje tegenwind niet ontbreken : de excellente manager toetst dat onontbeerlijke progressieve dynamisme permanent aan gerijpte strategische waarden. Daar ligt de nieuwe gouden tussenweg, tussen bedaarde strategie en stormachtige tactiek in.

GEEN LERENDE ORGANISATIE.

Met die conclusie wagen we ons aan een samenvatting van de al even ambitieuze als verbrokkelde uitgave Bedrijfskundige uitdagingen & de manager van nu. We telden 30 auteurs, nog aangevuld met een rist medewerkers die materiaal aandroegen voor de (weinig pregnante) case studies. Aan de basis ligt een enquête onder Nederlandse bedrijfskundigen, ondernemers en managers (uitgevoerd door het IBO Instituut voor Bedrijfskundige Opleidingen Slot Zeist). Daaruit werden de uitdagingen en bedrijfsmatige antwoorden daarop gedistilleerd. De resultaten werden gegroepeerd in vier luiken : internationalisatie, informatietechnologie, flexibiliteit van organisatie en arbeid, en de integratie van bedrijfskundige theorie, onderzoek en opleiding.

Nog voor het onderzoeksverslag echt van wal steekt, stuiten we al op een pikante vaststelling. Bedrijfsdirecteurs duiden voornamelijk de strategische uitdaging aan als belangrijkste ontwikkeling. Die willen ze pareren met het analyseren van de marktstructuur, kostenbeheersing, fusies, snelheid en verhoogde concurrentiekracht. Daarna komen technologie, productie en procesvernieuwing. De internationalisatie staat voor hen pas op de derde plaats, terwijl de theoretici (in het boek steevast deskundigen genoemd) ze in groten getale als voornaamste thema naar voren brengen.

De theoretici en de practici noemen grosso modo dezelfde uitdagingen, maar geraken het niet eens over de rang van hun belang. Opmerkelijk is dat de deskundigen het effect van de voortgalopperende informatietechnologie hoger inschatten dan de managers. Ook de impact van de mens in de (flexibele) organisatie krijgt meer belangstelling van de academici. We stippen aan dat de managers wel de thema’s milieu en thuiswerken expliciet op de agenda plaatsen, maar het niet nadrukkelijk hebben over de lerende organisatie, een punt dat haast vanzelfsprekend hoog scoort bij de deskundigen.

GEEN STERKE MAN.

Minder verbazing wekt het dat het luik over flexibiliteit in organisatie en arbeid het best uitgebouwde thema is, zij het met hoogte- en dieptepunten. Ronduit zwak valt de bijdrage over spiritueel leiderschap uit. Wellicht werd dat deel geconcipieerd als een kruisbestuiving van de harde managementwereld met de gevoileerde new age-sfeer. Het resultaat komt alleen maar potsierlijk en slaapverwekkend over. Nochtans begint ook dit onderdeel veelbelovend. De Amsterdamse psycholoog en managementtrainer van Praag stelt er eerst een schrijnend gebrek aan leiderschap vast in de politiek én het bedrijfsleven.

Zijn diagnose : “Het management wordt steeds knapper, de plannings- en informatiesystemen steeds geraffineerder, de techniek steeds intelligenter. Maar inspireren de leiders in het bedrijfsleven ons om ons in te zetten voor de oplossing van de grote vraagstukken van deze tijd ? (…) Ja, er zijn vaak mission statements, maar leven deze ? (…) Is de leiding van onze bedrijven zelfs maar in staat de meest efficiënte bedrijfsvoering te ontwikkelen en te handhaven ? (…) Nee, onze bedrijfsleiders vervullen deze functies niet.” Kortom, de managers missen visie. Helaas put van Praag zich na die gedurfde auscultatie uit in een politiek correcte bijsturing. Hij grijpt elke strohalm aan om alsmaar te herhalen dat hij niet schreeuwt om een sterke man.

Vreemd genoeg volgt elders in het boek een spraakmakend hoofdstuk dat even goed wortelt in de new age-symboliek. Het neemt zowaar het exodusverhaal van Mozes uit Egypte als graadmeter. Verwacht echter geen sermoen. Organisatie-adviseur Kroft pleit er voor integrale betrokkenheid en een open, nomadische bedrijfsorganisatie. De open, levendige, progressieve nomadenaanpak scoort het best. Flexibiliteit wordt er op menselijke schaal gehanteerd.

LUC DE DECKER

Van Dam & van Beek (red), Bedrijfskundige uitdagingen & de manager van nu. Kluwer, 260 blz., 1668 fr.