De Verenigde Staten meten de schade op na de aardschok die de verkiezing van Donald Trump veroorzaakt heeft.
Aan het begin van het Trump-tijdperk roepen zijn verdedigers in de Republikeinse Partij op tot kalmte. Zij stelden tijdens de verkiezingscampagne al dat Donald Trump een CEO-president wordt, die het dagelijkse bestuur overlaat aan ondergeschikten, te beginnen bij zijn conformistisch-conservatieve vicepresident Mike Pence.
Volgens zijn aanhangers aan de rechterzijde is Trump een verkoper, die de retorische vaardigheid heeft die nodig is om de Republikeinen door deze populistische tijden te voeren. Nu de Republikeinen het Congres en de meeste gouverneurshuizen en staatsparlementen beheersen, ontstaat een gouden kans om het land naar rechts te sturen, oordelen ze. Als zij het bij het rechte eind hebben, dan zullen we in de eerste 100 dagen van Trumps presidentschap een stroom van scherpe, conservatieve beleidsvorming zien, te beginnen bij de ondertekening van presidentiële besluiten die grote delen van de nalatenschap van zijn voorganger Barack Obama ondergraven.
Conservatief beleid
De conservatieven willen dat Trump de Verenigde Staten uit het klimaatakkoord van Parijs terugtrekt, de federale regels ontmantelt die het gebruik van kolen voor de opwekking van energie intomen, de aanleg van nieuwe pijpleidingen goedkeurt en federaal land beschikbaar stelt voor meer mijnbouw en energieboringen. Sommigen willen dat hij de vakbonden van de openbare sector de gordijnen injaagt door het makkelijker te maken federale ambtenaren te ontslaan.
Na al die toespraken over muren bouwen, kan Trump moeilijk anders dan stappen ondernemen om de grens te versterken. Mocht het Congres terugschrikken voor de kosten, dan zullen de bondgenoten van Trump waarschuwen voor de electorale straf die dreigt voor wie zich zwak toont in grensbeveiliging. Hoewel de ambitieuze immigratiehervorming moet wachten op het Congres, heeft de uitvoerende macht heel wat vrijheid om wie gezien wordt als een terroristische bedreiging, de toegang tot de VS te ontzeggen. Het valt te verwachten dat Trump meer vreemdelingen deporteert, zelfs na kleine overtredingen, en dat hij Obama’s presidentiële besluiten die migranten met sterke banden in de Verenigde Staten beschermden tegen uitwijzing, verwerpt.
De Republikeinen in het Congres zullen er bij Trump op aandringen de vennootschapsbelasting drastisch te verlagen en een belastingamnestie in te voeren voor ondernemingen die bereid zijn hun inkomsten uit het buitenland te repatriëren. De top van de Republikeinse Partij tracht intussen wel de impact te beperken van Trumps belofte het vrijhandelspact met Mexico en Canada (Nafta), te heronderhandelen, en sporen hem aan een paar ruzietjes uit te lokken over de ‘bedriegerij’ van handelspartners als Mexico en China, zonder daarom meteen een totale handelsoorlog te veroorzaken.
Als de Trump-aanhangers fout zitten, dan zal hun held minder inschikkelijk zijn dan ze veronderstellen. Adviseurs noemen Trump een ultrarealist, een man die ervan overtuigd is dat de wereld slecht en gevaarlijk is en het idee verwerpt dat Amerika als missie heeft de wereld veilig te maken. Tijdens de campagne stak Trump zijn bewondering voor de Russische president Vladimir Poetin niet onder stoelen of banken. Het kan zijn dat Trump in zijn buitenlands beleid gaat voor een geopolitieke deal met Rusland. Misschien verlicht hij de sancties die na de invasie van Oekraïne ingevoerd zijn, in ruil voor samenwerking in de strijd tegen het islamistische terrorisme.
Machtige wapens
Trump mag ook 4000 politieke benoemingen doen. Hij kan makkers benoemen op leidinggevende plaatsen in machtige toezichtsorganen, de FBI en de spionagediensten of als federale rechters. Hij moet zeker een rechter tot het hooggerechtshof benoemen. In februari 2016 pochte hij dat hij de wetten zou aanpassen om makkelijker nieuwsmedia te kunnen vervolgen. Over zulke wetten kan hij echter niet beslissen. Maar een president kan zijn vijanden wel het leven zuur maken. Hij kan bijvoorbeeld de belastingaangiften van elke belastingbetaler opeisen, een machtig wapen in de handen van een demagoog.
De nieuwsmedia hebben nog redenen om Trump te vrezen. Zelfs media die ernaar streven onpartijdig te zijn, zullen zich verplicht voelen te rapporteren over elke onverkwikkelijke benoeming en elk belangenconflict met Trumps ingewikkelde zakenimperium en zodoende felle beschuldigingen van partijdigheid uit te lokken bij de Trump-supporters. Als de nieuwe president in zijn functie even gewetenloos en rancuneus is als hij was in het zakenleven, dan zullen de leden van het Congres moeten kiezen: ofwel de partij trouw blijven, ofwel de uitvoerende macht om rekenschap vragen. Frequente ontslagen van ambtenaren zullen erop wijzen dat de checks and balances, die de Founding Fathers van de VS hebben uitgedacht, onder druk staan. Een bullebak is verkozen tot de machtigste kansel voor bullebakken ter wereld. We verwachten naschokken.
De auteur is correspondent in Washington voor The Economist.
DAVID RENNIE, ILLUSTRATIE JENS CLAESSENS
De checks and balances, die de Founding Fathers van de VS hebben uitgedacht, staan onder druk.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier