Na 7 magere jaren is daar Windows 7

Bedrijven staan niet te springen om over te schakelen naar Windows 7, de nieuwe geldkoe die Microsoft vandaag voorstelt. Misschien is het wel tijd voor bezinning. Is het een goed idee om telkens weer upgrades te doen, die telkens weer nieuwe kosten meebrengen?

Bijna drie jaar geleden lanceerde Microsoft zijn besturingssysteem Windows Vista. Het evenement op de Heizel werd een overrompeling, met ellenlang aanschuiven. Daarna kwamen de bugs en de problemen met drivers en programma’s voor oudere Windows-versies. En de bedrijfsconsulent Gartner had bedrijven gewaarschuwd dat een transitie naar Vista zo’n achttien maanden voorbereiding zou vergen.

Wat volgde, was niet voorspeld. Bedrijven bleven massaal Windows XP gebruiken. Microsoft verplicht grote pc-producenten normaal om onmiddellijk op te houden met de distributie van de oude Windows-versie. Nu liet de monopolist toe dat pc-verkopers nog vijf maanden langer XP installeerden, later nog eens verlengd met een jaar. Vervolgens bleef het bedrijven toelaten om Vista-pc’s te ‘downgraden’ naar Windows XP. Dat kon bij eerdere introducties van nieuwe Win-dows-versies ook al, alleen maakten de ondernemingen er dit keer massaal gebruik van. In juni was volgens de marktonderzoeker Forrester nog maar 12 procent van de pc’s in grote ondernemingen uitgerust met Vista, tegen 3,6 procent met Apple Mac en vrijwel al de rest met Windows XP.

De klant betaalde dus de prijs van de nieuwe Windows-versie om de oude verder te mogen gebruiken, een delicate situatie. Microsoft haalt een kwart van zijn omzet en 42 procent van zijn bedrijfswinst uit zijn pc-besturingssysteem. “In de softwarewereld kennen we geen afgeprijsde versies. De nieuwe versie komt in de plaats van de oude. De oude verdwijnt uit de rekken”, zegt Patrick Viaene, volume license program manager van Microsoft Belux.

Berkeley-economist Aaron Edlin, eerder al betrokken bij antitrustzaken tegen Microsoft, riep op om de gigant voortaan te verplichten om zijn oude Windows-versies te blijven verkopen tegen een lagere prijs. Op die manier zou Microsoft gedwongen worden om te innoveren en tenminste één concurrent achter zich te laten: zichzelf.

Deze keer niet te negeren

Niets wijst erop dat die geschiedenis zich zal herhalen. “Windows 7 kun je niet overslaan”, voorspelt Annette Jump, researchdirecteur voor Client Computing Markets van Gartner. “Vooral niet als je Windows Vista al hebt overgeslagen. Windows 7 presteert beter en is gebruiksvriendelijker en tegen 2012 zullen XP-gebruikers al volop problemen ondervinden met nieuwe softwaretoepassingen.”

Want Windows 7 – dat evenveel zal kosten als Vista – is maar het begin van een nieuwe productcyclus bij Microsoft. Volgens Edward Claessens, woordvoerder van Microsoft Belux, volgt een nieuwe programmeeromgeving rond februari-maart en een nieuw Office-pakket rond Pasen. Tegelijk zet Microsoft zijn klanten voor het blok door na juli 2010 extra geld te vragen voor verbeteringen aan XP en vanaf april 2014 zelfs helemaal met veiligheidsaanpassingen voor XP te stoppen. Het recht om gratis te downgraden duurt dit keer achttien maanden, of tot de eerste ‘Service Pack’-bijwerking van Windows 7, als die vroeger komt.

Dat betekent niet dat de overschakeling naar Windows 7 overal snel zal gaan. Belgacom bijvoorbeeld zei bij de lancering van Vista dat het in 2010 helemaal op Vista zou draaien. Dat zal niet het geval zijn, blijkt nu. “Sowieso doen wij geen massale roll-out van Vista of Windows 7. Een nieuw besturingssysteem komt binnen naargelang wij pc’s of laptops vervangen, een cyclus van vier tot vijf jaar”, laat de informaticadienst van Belgacom weten. Dat is ook de manier waarop de meeste bedrijven nieuwe besturingssystemen voor pc’s binnenhalen.

Directions on Microsoft, een gespecialiseerd consultancybureau, meent dat twee factoren het succes van Windows 7 zullen bepalen: de economische situatie en “de ervaring van de klanten met Vista, toen ze ontdekten dat de Windows die ze hadden acht jaar heel bruikbaar bleek te blijven”.

Danielle Jacobs, directeur van de gebruikersorganisatie Beltug: “Eigenlijk hebben bedrijven zeven à acht jaar zonder upgrade met XP kunnen werken. Maar als ze in die periode hun pc’s één of twee keer hebben vervangen, hebben ze wél voor één of twee nieuwe licenties betaald. Managers zijn zich daarvan bewust.”

Kopen of huren?

Het licentiesysteem van Microsoft voor Windows op pc’s is eenvoudig. Als we de dure winkelversies buiten beschouwing laten, zijn de Windows-licenties die de pc-fabrikant installeert de enige optie om Windows legaal op een nieuwe pc te hebben. Deze zogenaamde OEM-licentie is goedkoop, maar enkel bruikbaar op het geleverde apparaat. Enkel als de pc over zo’n ‘primaire’ Windows-licentie beschikt zijn er volumeprogramma’s voor upgrades en bijkomende rechten. En dan heeft de klant een aantal opties: huren voor drie jaar, direct kopen of kopen met gespreide betaling over drie jaar. “Dat is vooral een financiële en boekhoudkundige keuze”, zegt Mario Van de Voorde, de zaakvoerder van IT1 uit Baasrode, een Microsoft-partner. Huren is een operationele kostprijs, kopen betekent kapitaliseren en afschrijven.

Meer druk voor onderhoudscontract

Naast desktopsoftware zoals Windows of Office haalt Microsoft ook licentierechten uit zijn serversoftware – databases en toepassingen als mail, boekhouding, klantenrelatiebeheer, contentmanagement – en voor de toegang tot die serversoftware. Dat laatste gebeurt via de zogenaamde Client Access Licenses (CAL). De basisregel is dat elk apparaat of elke persoon die toegang heeft tot een product of een dienst van Microsoft, een licentie moet hebben. De koper kan kiezen of hij licenties neemt per gebruiker of per apparaat. De prijs is dezelfde.

De combinatie van server- en clientlicenties bezorgt Microsoft aanzienlijke mogelijkheden om zijn inkomsten te verhogen en gebruikers in de richting van het huren van software te duwen.

Zo begon Microsoft in 2001 met Software Assurance, een onderhoudscontract. Het geeft voor 25 procent (serverproducten) of 29 procent (clientproducten) van de initiële licentieprijs per jaar recht op upgrades en andere faciliteiten zoals support. Software Assurance is inbegrepen in de licentieformules met huren of kopen met gespreide betaling, maar is optioneel voor de rest.

Bij de introductie was het aanbod een flop, noteert Microsoft-watcher Mary Jo Foley. Een van de redenen is dat Microsoft niet noodzakelijk elke drie jaar upgrades heeft. Maar de softwaregigant zet zijn Software Assurance door met slaan en zalven. “Een aantal van de meest waardevolle faciliteiten van Windows 7 is enkel beschikbaar in de Enterprise-versie. En voor die versie is Software Assurance verplicht”, zegt Annette Jump van Gartner.

Een tweede hefboom zit in de serversoftware zelf. Voor de toegang tot sommige nieuwe functies eist Microsoft specifieke versies van zijn clientlicenties. Wie die functies wil gebruiken, moet dus zijn clients upgraden. Dat is dan weer een stimulans om te kiezen voor Software Assurance, dat in die upgrademogelijkheid voorziet. Hoe meer klanten Software Assurance nemen, hoe meer Microsoft een verhuurder is van software, in plaats van een verkoper. Volgens een studie van Forrester uit 2007 komt een groot deel van wat Microsoft als ‘onverdiende omzet’ boekt – 14,3 miljard dollar in 2009 – uit Software Assurance.

Besparen op hardware

Blijft de vraag of het wel de moeite loont om nog maar eens een nieuwe versie van Windows binnen te halen, met alle daaraan verbonden kosten. “Kostenbesparingen moet je in hardware zoeken, niet in software”, was het onomwonden advies van Patrick Viaene van Microsoft aan de ICT-gebruikersorganisatie Beltug, eerder dit jaar. Dat is een merkwaardige uitspraak, omdat ze suggereert dat het vanzelfsprekend is dat de hardwarekosten blijven dalen, terwijl de softwarekosten continu blijven of zelfs stijgen. Maar, pareert Patrick Viaene van Microsoft: “Je moet de softwarekosten niet overdrijven. In Scandinavië hebben we een campagne gevoerd met als slagzin ‘Microsoft-software voor minder dan de prijs van een kop koffie per dag’. Dat klopt ook, voor nauwelijks 250 euro per jaar en per gebruiker heb je Windows, Office en connectiviteit naar Windows Servers, Exchange en SharePoint.”

Het verraadt wel dat Microsoft gevoelig is voor de perceptie dat zijn producten duur zijn. Toen in 2007 Asus zijn eerste ‘Eee pc’-netbook lanceerde met Linux als gratis besturingssysteem, was Microsoft er als de kippen bij om zijn Windows-versies voor netbooks goedkoper te maken. Mee door het succes van de netbooks daalde het afgelopen boekjaar de omzet van Microsoft in Windows OEM-pc-besturingssystemen met 16 procent, terwijl het aantal eenheden slechts met 2 procent daalde en de pc-verkoop zelfs met 2 procent steeg. Microsofts bedrijfswinstmarge op zijn Windows-clients daalde van 76,4 procent drie jaar geleden tot 72,4 procent nu. Tenzij er out of the blue een échte concurrent voor Windows opstaat, ziet het er echter niet naar uit dat die daling ook de volgende jaren doorzet.

Door Bruno Leijnse

Microsoft haalt een kwart van zijn omzet en 42 procent van zijn bedrijfswinst uit zijn pc-besturingssysteem.

In juni was amper 12 procent van de pc’s in grote ondernemingen uitgerust met Windows Vista.