Muzikaal gehoor, jazzy entrepreneur

Het scheelde geen haar of Karel Vinck, topman van Umicore, toonde vandaag zijn talenten als volleerd bariton in Europese operahuizen. De liefde voor het klassieke werk is gebleven. Ook al heeft het huidige bedrijfsleven meer weg van een jazzorkest.

Karel Vinck is een Vlaams topindustrieel. Maar de gedelegeerd bestuurder van Umicore _ de nieuwe naam van Union Minière _ stond in 1968 voor de keuze tussen een professionele carrière als bariton of ingenieur. Na een concert in de Brusselse zaal L’Atelier koos hij definitief voor de tweede optie. “Dat optreden was niet meteen geslaagd. Ik had last van een zware griep. Ik besefte toen dat ik als professioneel zanger mijn hele leven op mijn fysieke toestand zou moeten letten. Dat vond ik te verregaand, en dus koos ik voor een loopbaan als ingenieur. Ik heb vandaag absoluut geen spijt van die beslissing, gezien mijn loopbaan in de industrie.”

50 concerten per jaar

De 63-jarige Karel Vinck heeft sinds dat optreden in L’Atelier in 1968 geen noot meer gezongen. “De dag na het concert was het gedaan, Schluss. Halvelings voortdoen als amateur is mijn stijl niet. Als je iets doet, moet je er voluit voor gaan.”

Maar de liefde voor de muziek is gebleven. De gedelegeerd bestuurder van Umicore is niet alleen bestuurslid van de Filharmonische Vereniging van Brussel, de concertvereniging van het Paleis voor Schone Kunsten. Karel Vinck is zelf ook een notoir concertbezoeker. Jaarlijks bezoekt hij vijftig concerten.

“Concerten brengen iets bij wat ik niet uit mijn privé-leven en ook niet uit mijn professioneel leven kan halen. De fysieke aanwezigheid bij het uitvoeren van een muziekwerk blijft voor mij een noodzaak. Zeker voor hedendaags werk. Via een cd duurt het vaak heel lang voor je die muziek kunt begrijpen. Maar als je ziet hoe hedendaags werk wordt uitgevoerd, kan je van die schoonheid genieten. Het vergt natuurlijk vaak voorkennis. Maar dat is niet noodzakelijk negatief. Van een luisteraar mag je verwachten dat hij vooraf een minimum heeft gelezen over de componist en zijn werken. Of je hebt nog andere formules. Pierre Boulez is daar een specialist in. Die geeft een uur voor de start van het concert een voordracht over de totstandkoming en de beschrijving van de partituur.”

Die aandacht voor hedendaags werk groeide bij Karel Vinck pas de jongste jaren. Zijn studiejaren stonden in het teken van de barok, klassiek en romantiek. Dat repertoire was sterk gelieerd aan zijn professoren Remi Sluys, Lucy Frateur, Frederic Anspach en Jules Bastin. Onder hun leiding zong hij uittreksels uit de Matthaeuspassie van Bach, Die Jahreszeiten van Haydn, Ein Deutsches Requiem van Brahms. En liedercycli van Schubert, Schumann, Wolf.

Allemaal Duitstalig werk dus. “Op Bizet en Ravel na, heb ik moeite met Franse componisten. Maar dat is dus zuiver persoonlijk. Neem nu een stuk als La Mer van Debussy. Die waaier van gevoeligheden, die impressionistische beschrijvingen, het kan me niet echt overtuigen.”

Een bedrijf is een jazzorkest

“Maar ik ben evenmin gevoelig voor de atonale muziek van Schönberg. Ik heb over zijn werk gelezen, maar het blijft voor mij te intellectueel. Je vindt nergens een emotioneel element. Dat lijkt me wezenlijk in de muziek. Net als in het bedrijfsleven. Je kan een herstructurering van een bedrijf nooit puur rationeel benaderen. Je moet altijd rekening houden met de emoties van mensen, anders loop je tegen de muur. Je moet de reacties van je personeel kunnen beheersen, verwerken.”

Karel Vinck herstructureerde in 1995 flink bij het toenmalige Union Minière en schrapte er 1893 van de 10.000 jobs. Maar de atonale muziek van Schönberg vindt hij niet erg geschikt voor het herstructureren van een bedrijf. En Vinck gaat nog verder: volgens hem is de hele klassieke concertbeleving niet aangepast aan de moderne bedrijfsvoering. Waarmee Vinck zich afzet van de visie van Henri Meiresonne. De gewezen topman van VTB-VAB vergeleek in Trends van 20 september 2001 het bedrijfsleven “met een symfonisch geheel, een harmonieus raderwerk waarin diverse uitvoerders worden geleid door een dirigent.”

Karel Vinck onderschrijft slechts ten dele dat patroon. “Een bedrijf leiden is als voor een orkest staan. Je hebt diverse spelers, die je motiveert en laat samenspelen. Maar er is een zeer belangrijk verschil. In de klassieke muziekwereld heb je een partituur, waarvan je niet afwijkt. Het huidige bedrijfsleven daarentegen verandert zo snel dat je je voortdurend en creatief moet aanpassen. Ik vergelijk het huidige bedrijfsleven liever met een jazzorkest. Je hebt een kern, maar af en toe komt er een solist bij. De creativiteit en inventiviteit binnen een flexibele organisatie veronderstellen dat je je partituur elke dag opnieuw moet uitvinden.”

Dit impliceert volgens Karel Vinck geenszins een gebrek aan leiding. “Binnen de kern van het jazzorkest is er leiding, maar niet via de klassieke, autoritaire weg. Statische, hiërarchische structuren behoren tot het verleden. Vandaag wordt een bedrijfsleider aanvaard op basis van zijn expertise en bekendheid. De bedrijfsleider komt even op de voorgrond, bij het uitwerken van een project. Maar zodra dat voorbij is, trekt hij zich terug, en ruilt zijn plaats voor een ander die naar voren komt.”

De dochter speelt voor

Net zoals de solisten in het jazzorkest dus. Niet dat Karel Vinck deze muziekvorm systematisch bestudeerde. Zijn kennis blijft beperkt tot enkele concertbezoeken in New Yorkse jazzclubs. En een voorliefde voor Duke Ellington, Louis Armstrong, Ella Fitzgerald en negro spirituals. Maar in de privé-woonst komt alleen klassiek werk uit de luidsprekers. Of het wordt levend uitgevoerd, want dochter Sabine is een zeer goede pianiste. Toch vindt Karel Vinck het mengen van muzikale genres erg belangrijk. Hij is immers een van de voortrekkers van het Forum voor Muziek, Dans en Beeldcultuur in Gent, dat diverse muziekstijlen wil combineren.

“Je krijgt dan bijvoorbeeld een klassiek gedeelte, gemengd met een exotisch deel en volksmuziek. Dat lijkt me zeer interessant, ook om het aantal concertbezoekers op peil te houden. Je moet je vandaag immers fel verdedigen op de markt. Maar wie zwaar promotie voert, ziet ook resultaten. Kijk naar het Brusselse Paleis voor Schone Kunsten. Niet alleen het aantal bezoekers nam daar toe, ook de inkomsten via sponsors gingen stelselmatig de hoogte in.”

Wolfgang Riepl

“Je kunt het huidige bedrijfsleven vergelijken met een jazzorkest, dat zich voortdurend aanpast aan de gewijzigde situatie.”

“De dag na het concert was het gedaan, Schluss. Halvelings voortdoen als amateur is mijn stijl niet.”

“Als je Bach hoort, kom je tot de vaststelling dat de mens toch nog niet zo slecht is.”