Mozes, de eerste manager

Anderhalf jaar geleden besloot ik de bijbel van kaft tot kaft te gaan lezen. Ik had net het boeiende ‘Het evangelie volgens Jezus Christus‘ van Nobelprijswinnaar José Saramago uit en het leek me goed daar het echte werk nog eens tegenover te zetten. Bovendien is het altijd goed je roots beter te leren kennen. Nu heb ik indertijd op school en thuis al het nodige meegekregen. Ik herinner me bijvoorbeeld een schoolboek met bijbelse verhalen met de titel ‘Heilige bronnen’, of waren het ‘Gewijde bronnen’? Ook merk ik dat ik qua bijbelkennis goed wegkom in vergelijking met veel protestants opgevoede Nederlanders. Ik wist dan ook dat ik me met de volledige tekst van het Oude Testament aan een en ander kon verwachten.

Verrassing. Maar toch blijft de verrassing groot. Ik ben nu over een derde van het hele boek, in de door de katholieke bijbelstichting erkende, geheel herziene, uit de grondtekst vertaalde Willibrordvertaling van 1995, maar een erg gewijd boek vind ik het tot nu toe niet. Ik ben net bij het boek Job aanbeland en voor het eerst heb ik het gevoel dat het over wezenlijke zaken gaat.

Interessant is het wel. Wist u bijvoorbeeld hoe oud onze voorvaders werden? Adam 930 jaar, zijn derde zoon Seth 917, zijn kleinzoon Enos 905, en zijn achterkleinzoon Jered 962. Jereds zoon Henoch werd slechts 365, maar dan kwam de absolute topper: Methusalem met 969 jaar. Diens zoon Lamech werd slechts 777, maar zijn kleinzoon Noach kwam toch weer aardig in de buurt met 950 jaar. Daarna ging het snel bergaf: Abraham werd nog slechts 175 en Izaäk 180, Jakob 147, Mozes 120 en Jozua 110.

Managers zal het wellicht interesseren dat in het tweede bijbelboek Exodus de eerste consultant uit ‘onze’ wereldgeschiedenis op de proppen komt. Het is (in hoofdstuk 18) Jethro, priester van Midian en schoonvader van Mozes. Toen deze zag hoeveel werk Mozes op zich nam als leider en vooral ook rechter van het volk, leerde hij Mozes de regels van het managen en delegeren: “Jij moet de mensen de bepalingen en wetten inprenten en hun leren welke weg ze moeten gaan en hoe zij moeten leven. Maar kies daarnaast uit het volk een aantal mannen die bekwaam zijn, godvrezend, betrouwbaar en onomkoopbaar. Stel die aan als leiders over duizend, leiders over honderd, leiders over vijftig en leiders over tien. Zij moeten steeds beschikbaar staan voor de rechtspraak. Iedere belangrijke zaak moeten ze aan jou voorleggen, in kleinere zaken kunnen ze zelf uitspraak doen. Het zal voor jou een verlichting betekenen als zij die last met je dragen.”

Zonde en verval. Voor de rest blijft mij uit de eerste zeshonderd pagina’s vooral een beeld bij van oorlogen en van voortdurende zonde en verval, die door God meedogenloos wordt gestraft. In het eerste boek Samuel worden, na de terugkeer van de ark van het verbond uit vijandige handen, zelfs vijftigduizend man door God gedood, alleen omdat ze met eigen ogen naar die ark hadden gekeken! Als tiende plaag die de Egyptenaren ertoe moest brengen de joden te laten vertrekken, worden in een nacht alle eerstgeborenen gedood: “er was geen huis zonder dode”. In het tweede boek Makkabeeën worden in meerdere veldslagen samen meer dan 200.000 vijanden gedood. Bij de verovering van de stad Kaspin, een stad met een “gemengde bevolking”, werd “zo’n onbeschrijfelijk bloedbad” aangericht, “dat het bij de stad gelegen meer, dat twee stadiën breed was, met bloed gevuld scheen”.

Die gemengde bevolking uit de laatstgenoemde passage is ook interessant, want in de bijbel wordt multiculturalisme niet geapprecieerd. In het boek Numeri wordt in 33, 55 bijvoorbeeld helder gesteld: “Wanneer u echter de bewoners uit het land verdrijft, dan zullen degenen die u overlaat, doorns in uw ogen en stekels in uw zijden worden.” En in Deuteronomium 7, 2-3 wordt over de stammen in het nieuwe land gezegd: “wanneer de Heer uw God ze aan uw (sic) uitlevert, zodat u ze verslaat, dan moet u ze aan de vernietiging wijden. U mag geen verbond met hen sluiten en geen medelijden met hen hebben. U mag geen familiebanden met hen aanknopen.” Telkens wanneer dat toch gebeurt, wordt het volk zwaar gestraft. Als koning Salomo ten slotte met een slordige 700 prinsessen trouwt, waaronder uiteraard veel buitenlandse, en daar nog 300 bijvrouwen aan toevoegt, dan is niet zozeer het aantal de fout als wel hun afkomst. Als straf wordt na zijn dood het koninkrijk opgesplitst in Israël en Juda.

Sharon. Islamieten worden, om ‘hun beschaving te bewijzen’, wel eens geconfronteerd met passages uit de Koran. Als je dit alles leest, vraag je je af: met welk recht? Daarnaast begrijp je ook meer van de gedachtewereld van Ariel Sharon én de bijbelvaste conservatieve Amerikanen uit de achterban van George Bush die hem onvoorwaardelijk steunen. En ten slotte begrijp ik nu ook iets meer van onze belangstelling voor andere ‘gewijde bronnen’.

Dany Jacobs [{ssquf}]

De auteur is hoogleraar Strategisch Management aan de Rijksuniversiteit Groningen en Associate Dean van TSM Business School, de business-school van de universiteiten van Groningen en Twente.

Als koning Salomo met een slordige 700 prinsessen trouwt, waaronder uiteraard veel buitenlandse, wordt niet zozeer het aantal als wel hun afkomst als fout aangezien.