MOOIE PLANNEN, NU DE PRAKTIJK

Zelden heeft China zo’n bereidheid tot hervormingen getoond. China-kenner Jonathan Holslag, professor internationale betrekkingen aan de VUB, is onder de indruk van het jongste beleidsdocument van het Centraal Comité van de Chinese Communistische Partij. “De Chinese partijtop gaf al vaker aan dat het anders moet”, zegt Holslag. “Maar nu staan de zaken zwart op wit. Denk maar aan de versoepeling van de eenkindpolitiek, een betere toegang voor buitenlandse investeerders, of een grondiger aanpak van de enorme milieuproblemen. Het boeiendste vind ik de teneur van het document. China zoekt een eigen weg, naast het vrijemarktkapitalisme van de VS en de welvaartsstaat in Europa. Er is ook veel kritiek op de partij, zoals de erkenning van de corruptie en het machtsmisbruik bij justitie.”

Chinees president en partijleider Xi Jinping heeft de pen vastgehouden. “Hij is meer macht en bevoegdheden aan het verzamelen”, zegt Holslag. “Dat zie je ook aan de commissies die moeten toezien op kwesties als de staatsveiligheid of de uitvoering van de hervormingen. Hij bemant die met getrouwen, en zal ze zelf aansturen. Dat gaat ten koste van de rol van de overheidsadministratie. Veel rapporten van overheidsdepartementen wijken op een aantal terreinen af van het nieuwe partijdocument.”

Zal Xi het pleit winnen? “Hij denkt de verschillende fracties in de staatsbureaucratie tegen elkaar te kunnen uitspelen en zo als overwinnaar uit de bus te komen”, zegt Holslag. “Cruciaal wordt de evolutie van de conjunctuur. Als China een groeivertraging kan vermijden, dan zie ik Xi winnen. Als de conjunctuur het laat afweten, krijgt hij het bijzonder moeilijk om de kritiek van de nationalisten en conservatieve communisten af te wimpelen.”

Holslag ziet een groot gevaar in een mogelijke destabilisering als gevolg van een groeivertraging. “Grote delen van de industrie kampen met overcapaciteit. Het is het gevolg van een staatsgeleide economie waarbij de overheid 4,5 miljard dollar aan spaargeld van de Chinese gezinnen pompt in vaak onrendabele projecten. Het afschrijven van die projecten kan leiden tot liquiditeitsproblemen bij de staatsbanken, en zware financiële offers voor de gezinnen. Dat zou de legitimiteit van de partij op het spel zetten.”

Een maoïstisch geïnspireerde restauratie zit er niet aan te komen, maar Holslag is op zijn hoede: “Een in het nauw gedreven president zou wel eens de populistische toer kunnen opgaan. Dat kan de problemen nog erger maken. Ook voor het buitenland, dat nu al de gevolgen moet dragen van de roekeloze Chinese groei.”

J.V.G.