MeToo-situaties weglachen, een goed idee?

‘Lach ermee’, zong Will Tura ooit, en dat doen we als we onder vrienden praten over woke uitspraken, de MeToo-beweging en andere delicate sociale aangelegenheden. Steeds meer mensen, vooral mannen, klagen dat ze niet goed weten hoe ze zich moeten gedragen. Hoe ben je op het werk correct tegenover personen die duidelijk anders zijn? Wat doe je als iemand je trots vertelt dat hij een autismespectrumstoornis heeft? Of als je merkt dat de nieuwe collega waarschijnlijk lijdt aan het syndroom van Down? Wat doe je als je als enige man werkt tussen vijf vrouwen, of omgekeerd?

Iedereen kent de vrees voor de faux pas, voor het gevoel dat je onduidelijke sociale regels dreigt te overtreden. Die regels worden op sommige terreinen delicater onder invloed van de wokebeweging, maar vooral door het MeToo-activisme. Wat vroeger als gewoon werd beschouwd, zelfs als pakweg stoer, is nu verre van vanzelfsprekend. Dat activisme richt zich vooral op mannen in machtsposities.

Welke raad kun je dan geven? Lach ermee? Is humor de beste strategie? Studies hebben aangetoond dat humor spanningen vermindert en zelfs bijdraagt tot een beter groepsgevoel. Toch zullen experts in diversiteit zelden humor als strategie aandragen. Humor gaat heel vaak ten koste van een minderheidsgroep. Denk maar aan grappen over gierige Schotten of domme Belgen, om maar te zwijgen over moppen over domme haar- of huidskleuren. Ronduit beledigend, vinden velen. De dominante cultuur heeft bijna altijd misplaatste – maar soms erg grappige – moppen over groepen die als de mindere worden beschouwd. Hoe zit het dan? Mogen we verfijnde humor gebruiken, of lopen we het best met een grote boog rond het probleem heen en leren we te leven met die ongemakkelijke situatie, tot er zich over de jaren heen nieuwe sociale normen ontwikkelen die voor iedereen duidelijk zijn?

Een internationaal onderzoeksteam heeft het probleem van interpersoonlijke angst bestudeerd: wat doe je het best in deze MeToo-tijden? Er staat soms veel op het spel, voor alle partijen. Denk aan een aanwerving. Wat als je door te klungelen een waardevolle kandidaat mist? Wat als je niet aangeworven wordt, gewoon omdat je anders bent? Goed vergaderen is zo al moeilijk genoeg. Moeten we het nog complexer maken door te lijden aan interpersoonlijke angst? Stel je voor dat dat soort stress op het werk bijdraagt tot burn-outs.

Het onderzoeksteam zette drie studies op om na te gaan of humor een goede strategie is bij interpersoonlijke spanningen. Het simuleerde een aantal selectiegesprekken met een evaluator en een kandidaat van verschillend geslacht, manipuleerde de humor en onderzocht de gevolgen. Als de verschillen tussen de evaluator en de kandidaat manifest duidelijk waren, leidde de situatie tot spanning bij de evaluator. We kunnen nu eenmaal gemakkelijker onze gelijken beoordelen dan mensen die verschillend zijn. En ja, humor helpt. Als de kandidaat reageerde met humor, was de spanning minder en verhoogde de kans op een aanwerving. Maar dat was alleen zo als de kandidaat een vrouw was. Het omgekeerde was echter het geval als de man zich met wat humor probeerde te redden. Dan verhoogde de spanning en had de man minder kans om aangeworven te worden.

De auteurs zoeken de verklaring bij de verschillende houding van mannen en vrouwen tegenover humor. De spanning in de relatie roept stereotype patronen op. Humor van mannen lokt achterdocht uit: wat wil die man? Is dit een eerste stap in een ongewenste seksuele toenadering? Waarschijnlijk speelt ook hier een groot verschil in interpretatie. Wat een man interpreteert als wat speels en ontwapenend, kan bij een vrouw als bedreigend overkomen. Anno 2022 zijn eeuwenlang ingeslepen patronen niet als bij toverslag verdwenen. Ook niet na covid-19.