Mensen maken het verschil

Nauwelijks een week nadat Tim Vannieuwenhuyse (37) het roer van Waak in handen heeft gekregen, is hij met vakantie vertrokken. Even op adem komen voor de drukte begint. De grootste beschutte werkplaats van Vlaanderen is dan ook een uit de kluiten gewassen kmo met bijna 1800 werknemers.

Terwijl half Vlaanderen de brug maakte voor de nationale feestdag, kwam Tim Vannieuwenhuyse naar zijn kantoor in Kuurne. Wij pleiten schuldig, maar voor de nieuwe topman van de beschutte en sociale werkplaats Waak was een interview op een vrije dag een kwestie van public relations voor de sociale economie. “En trouwens”, zegt hij, “ik woon hier nauwelijks drie minuten vandaan.”

Vannieuwenhuyse is niet toevallig in de sociale economie beland. “Ik heb een broer in een gehandicaptenhome en ik was altijd al aangetrokken door een functie bij een bedrijf dat een maatschappelijke meerwaarde biedt.” Wensen vervuld, want half juli volgde hij algemeen directeur Luc Ysebaert op aan het hoofd van Vlaanderens grootste beschutte werkplaats. Dat was niet echt een verrassing: sinds 2006 was hij er al financieel directeur en had hij er een dienstendivisie opgestart. Vannieuwenhuyse begon zijn carrière als beleggingsadviseur bij KBC en stond enkele jaren aan het hoofd van de West-Vlaamse tak van de werkgeversorganisatie VKW.

Geen gewoon bedrijf

Voor wie eraan twijfelt: Waak is ondanks zijn vzw-statuut vooral een gewoon bedrijf, met klanten zoals Vaillant, Daikin, Decathlon en Barco. Het zijn de werknemers die van Waak een enigszins aparte kmo maken. Een beschutte werkplaats, zoals dat heet, waar mensen met een handicap aan de slag zijn. En bijgevolg bepalen ook de beperkingen van de werknemers de bedrijfsstrategie. “Normale bedrijven hebben eerst werk en zoeken daar dan werknemers voor”, vertelt Vannieuwenhuyse. “Wij werken omgekeerd: eerst komen de werknemers, en dan zoeken we geschikt werk voor hen.”

Maar de missie van Waak is meer dan een baan aan te bieden, benadrukt de topman. De kmo helpt haar mensen ook via een sociaal begeleidende dienst bij hun talentontwikkeling en bij allerlei privéaangelegenheden. Want, zo redeneren ze in Kuurne, een ongelukkige werknemer presteert niet goed. Het gaat er dan ook om de gehandicapte werknemers zelf-redzamer en assertiever te maken. Winst maken is bijzaak. Of beter: winst dient slechts om de missie nog beter in te vullen. Zo investeert de beschutte werkplaats elk jaar 2,5 miljoen euro in haar machinepark. “In het verhaal van Waak zitten zowel het sociale als het economische”, benadrukt Vannieuwenhuyse. “Beide componenten zijn steeds aanwezig en de ene heeft geen overwicht op de andere.”

Een sleutelrol is weggelegd voor het multidisciplinaire team dat complexe processen zo opsplitst dat de gehandicapte werknemers ze perfect kunnen uitvoeren. “Dat zijn onze uitvinders, zeg maar onze O&O-afdeling”, weet Vannieuwenhuyse. “Daarmee maken we het verschil voor onze klanten. We hebben systemen die 100 procent kwaliteit waarborgen, en die kunnen we bieden met soms zeer zwakke mensen. Onze mensen kunnen vaak niet tellen, niet schrijven, geen instructies lezen… We moeten met andere woorden iemand die minder mogelijkheden heeft, toch de kans bieden om een perfect product te maken.”

De opkomst van diensten

De omzet van Waak schommelt rond 45 miljoen euro. De helft komt uit het buitenland. En daarmee is de Waak toch een buitenbeentje onder de 67 beschutte werkplaatsen in Vlaanderen. “Als je de gezamenlijke export van alle Vlaamse beschutte werkplaatsen naast onze export legt, dan is er nauwelijks een verschil”, weet Vannieuwenhuyse.

De activiteiten van Waak zijn nogal divers en gaan van de productie van elektrische kabelbomen over metaalbewerking tot tuinonderhoud. Ze zitten verspreid over vijf divisies. De oudste en grootste tak is die van de elektrische bedradingssystemen. Heel wat klanten zitten in de automobielindustrie. Voorts zijn er de industriële tak ‘Metaal & Assemblage’ en de verpakkingsafdeling ‘Conditionering & Logistiek’. Ten slotte levert de kmo ook diensten via het detacheringskantoor inHouse, dat werknemers in externe bedrijven plaatst, en via Green & Clean dat bijvoorbeeld het groenonderhoud van sommige gemeentes doet.

Crisis versterkt diversificatie

Diversificatie lijkt wel ingebakken in de beschutte werkplaats. De crisis – waardoor de industriële activiteiten 15 procent van hun omzet verloren – is daarvoor nog een katalysator geweest. Vandaar ook het belang van de uitbouw van de dienstentak. “De diversificatie is al vele jaren aan de gang”, nuanceert Vannieuwenhuyse. “Ook voor wij de dienstentak begonnen uit te bouwen, zaten we al in tamelijk uiteenlopende niches. We hebben mensen die zittend werk moeten doen en mensen die staand werk aankunnen. We hebben mensen die gek worden als ze binnen zitten, en mensen die gaga worden van lawaai. Wij moeten activiteiten zoeken die bij hen passen, dus doen we automatisch aan diversificatie.”

Maar de jongste tijd werd die trend sterker. “Onze industriële activiteiten zijn gekoppeld aan bedrijven die onder druk staan door de competitie uit de lagelonenlanden. Een gewoon bedrijf kan dan afslanken, maar omdat onze missie er juist op gericht is tewerkstelling te creëren, vinden we dat geen optie. En dus diversifiëren we.”

Waak investeert nogal in de uitbouw van zijn dienstenactiviteiten. Maar op een eigenzinnige manier. “Stel dat we een schoonmaakbedrijf oprichten om bij particulieren te poetsen, dat zou niet lukken. Onze mensen kunnen dat niet. Zo’n één-op-éénrelatie met de klant is te moeilijk. Het groenonderhoud van een deelgemeente van Kortrijk, dat kunnen we weer wel omdat we met een team komen. We zijn volledig uitgerust, we hebben alle knowhow, en we hebben een gemengde groep met iemand die alles kan, maar ook iemand die alleen maar afval opruimt. Daardoor kunnen we het moeilijke en saaie werk in één voorstel aanbieden voor een goede prijs. Een tuinaannemer vindt daarvoor geen gemotiveerde mensen. Het is kwestie van een eigen positie te zoeken en die uit te bouwen.”

Combinatiestrategie

Eigenlijk probeert Waak complementair te zijn met andere marktspelers. Een lagere prijs is zelden een doorslaggevend element in het werven van klanten. “Wij hebben het voordeel dat bijna iedereen onze klant wel zou kunnen zijn. Wij proberen combinaties te zoeken tussen onze activiteiten. In iedere niche hebben we concurrenten, maar door combinaties zijn we moeilijker kopieerbaar. De concurrentie komt meestal niet van andere beschutte werkplaatsen. Als we over bedrading spreken, dan zit 60 procent van onze markt in het buitenland. Bedrading en kabelbomen zijn een Europese markt. Die kunnen even goed in Tsjechië worden gemaakt. Wij hebben dan misschien wel wat subsidies, maar op de prijs kunnen we het nooit halen. Dus daar moeten we spelen op leverbetrouwbaarheid en zero default.”

Omdat de missie erin bestaat mensen met een handicap uit de regio aan het werk te krijgen, is Waak niet van plan om bijvoorbeeld in Tsjechië gehandicapten aan werk te helpen. Vannieuwenhuyse ziet bovendien niet in waarom Waak zou moeten uitbreiden naar andere Vlaamse provincies. “Dat is niet aan de orde”, zegt hij. “Wij proberen onder de beschutte werkplaatsen in Vlaanderen zowel concurrent als collega te zijn. Dat is soms een wankel evenwicht, want als er werk te kort is, is iedereen gretig.”

ROELAND BYL, FOTOGRAFIE JELLE VERMEERSCH