Managementshock revisited

Marc Buelens

Volgens de KU Leuven is plagiaat “elke overname van het werk (ideeën, teksten, structuren, beelden, plannen…) van zichzelf of van anderen, op identieke wijze of onder licht gewijzigde vorm en zonder adequatebronvermelding”. Ik vermeld maar snel mijn bron: http://www.kuleuven.be/plagiaat/definitie.html.

Ook van zichzelf overschrijven is dus plagiaat. In september 2002 verscheen mijn boek Managementshock. Ik had het geschreven als een soort lange angstschreeuw, een diepe uiting van verontwaardiging na alle schandalen van het type Enron, Worldcom en L&H.

Op dit ogenblik maken we de ‘meltdown’ mee van het Amerikaanse financiële systeem. En de redder is de zo verafschuwde bureaucratische, trage, domme overheid. Of is het de nog dommere belastingbetaler? Misschien moeten we een symmetrisch model ontwikkelen: veel verlies, naar de overheid. Veel winst… ook naar de overheid. Ja maar, dan zal je het dynamisme kortwieken! Welk dynamisme? Het dynamisme dat we bij de perverse zakenbanken hebben gezien?

Ik had verwacht dat de hebzucht, de gekke opbodsystemen, de collectieve waanzin toch nog wel zo’n vijftien jaar zou uitblijven tot er een nieuwe tulp, stukken grond in de Zuidzee of een nieuwe internethype zou komen. Ik eindigde mijn boek dan ook op bladzijde 167 met de waarschuwing: “Laten we dit vooral proberen te onthouden tot de volgende hype eraan komt.” Nauwelijks zes jaar na het verschijnen van Managementshock kan ik echter, zonder één letter te vervangen, eindeloos citeren uit eigen werk. Iets wat ik overigens contractueel ook mag, aangezien het boek niet meer wordt uitgegeven. De levensduur van zulke boeken is zes maanden. Niet alleen op de financiële markten gaat het steeds sneller…

Uit mijn boek herneem ik hier nog even mijn analyse van bladzijde 156. Misschien herkent u in het rijtje oorzaken, toevallig iets uit de Amerikaanse banksector.

– Uitgesproken competitie tussen de subsystemen

– Koppeling van extreme beloningen aan het behalen van targets

– ‘Winner takes all’-systemen

– Anonieme transacties tussen economische agenten

– Negatieve voorbeeldfunctie, waarbij hogergeplaatsten ongegeneerd eigenbelang nastreven

– Grote contradicties tussen zeggen en doen, tussen praat- en doetheorie

Op pagina 157 en 164 was ik nog wat explicieter: “Lessen voor beleggers. Hebzucht is niet goed, ook niet voor een investeerder. Hebzucht voedt perverse systemen. Hebzucht is een gevaarlijk gevoel. Hebzucht ontstaat door te dicht te leven bij anderen die om (meestal onduidelijke redenen) veel meer hebben dan wij. Vermijd dat gezelschap, want hebzucht vertroebelt het oordeelsvermogen. Greed is good. Vergeet het. Uw ‘greed’ is ‘good’ voor anderen.”

Pagina 158 bewijst dat ik over profetische gaven beschik:

“Wees eerlijk, en dat betekent veel meer dan gewoon binnen de grenzen van de wet blijven. Wees vooral eerlijk over de echte waarde van je bedrijf.” In april 2008 woonde ik in Wall Street een lezing bij van de chief financial officer van AIG. Volgens hem waren er wat kleine technische misverstanden, het bedrijf was immers financieel kerngezond; en ik was heel erg onder de indruk van hun merkwaardig mission statement: the strength to be there.

En wat denkt u over pagina 159? U kunt nu denken: hoe verkeerd kan iemandtoch zijn…

“Terug naar het orthodoxe. Ook financieel zal men wel terugkeren naar het gezond verstand. Risicokapitaal zal weer geïnvesteerd worden in normale risico’s.”

Wat is voor mij de grote les van wat er nu gebeurt met de grootste verzekeraar, de grootste hypotheekmaatschappij, de grootste zakenbanken? Kapitalisme is een systeem dat in zich de mogelijkheden draagt tot spectaculaire welvaartscreatie. Maar ook tot catastrofale crisissen. Door de globalisering en de grote wederzijdse afhankelijkheid van de verschillende spelers worden de waarschijnlijkheid en de intensiteit van zulke crisissen steeds groter. En de uitlokkende factor van zo’n crisis zal steeds meer ‘creatieve’ vormen aannemen. Zeven jaar geleden was het de dotcomhype, nu zijn het de Amerikaanse banken, morgen misschien een volksopstand in China en overmorgen het in elkaar klappen van de ‘groene’ economie.

Bovendien gaat alles veel sneller. Economische cycli die in de jaren vijftig of zestig van de vorige eeuw zo’n tien tot twintig jaar duurden, duren in een 24/7/365-economie misschien nog slechts 3 tot 5 jaar. Als je 24 uur per dag, zeven dagen per week en 365 dagen per jaar intens produceert en verhandelt, als bijna alle transacties in real time geschieden, dan worden die cycli (ook die van de typische kapitalistische crisissen) radicaal verkort. Aan de ene kant zie je op enkele jaren tijd tienduizenden nieuwe miljonairs als het ware uit het niets opduiken. Aan de andere kant verliezen op enkele weken tijd prestigieuze instellingen hun beurswaarde, continuïteit of onafhankelijkheid En omdat alles met alles verbonden is geraakt, weet je ook niet goed meer hoe je de risico’ kan spreiden. We leven overduidelijk op één planeet, maar we blijven ons, als het op risico’s aankomt, gedragen alsof we op lichtjaren van elkaar wonen.(T)

DE AUTEUR IS HOOFDDOCENT AAN DE UNIVERSITEIT GENT EN PARTNER VAN DE VLERICK LEUVEN GENT MANAGEMENT SCHOOL.