Waarom u wakker moet liggen van de overheidsschuld en de stijgende rentes

De rente op overheidsobligaties zit in de lift. De overheden stapelen bovendien nog extra schulden op. Die hogere rente sijpelt door in de leningen die particulieren aangaan.

Overal ter wereld zijn de overheidsschulden gestegen, sinds de start van de pandemie twee jaar geleden. De overheden deelden steun uit aan de gezinnen en de bedrijven, zodat zij het hoofd boven water konden houden. Ze gaven geld uit aan beschermingsmateriaal, aan vaccinatiecampagnes, aan massaal testen, medicijnen enzovoort. Volgens Janus Henderson Investors schoten de wereldwijde overheidsschulden in 2021 met 7,8 procent omhoog, tot 65,4 biljoen dollar of 65.400 miljard dollar.

Dit jaar verwacht de vermogensbeheerder een verdere stijging met 9,5 procent of 17,6 biljoen dollar. “De pandemie had een enorme impact op het leengedrag van de overheden, en de effecten daarvan zullen nog wel een tijd aanhouden. Ook de tragedie die zich in Oekraïne afspeelt, zet de westerse overheden onder druk om meer te lenen voor de financiering van defensie-uitgaven”, meent Bethany Payne, obligatiespecialist van Janus Henderson.

België torst hoogste schuld per persoon in Europa

De Belgische overheidsschuld steeg in 2021 met 11,7 procent tot 653 miljard dollar. Dat is sneller dan het wereldwijde of het Europese gemiddelde. Voor 2022 zit een stijging tot 689 miljard dollar en voor 2025 een stijging tot 743 miljard dollar in de kaarten. De Belgen torsen per persoon 56.181 dollar overheidsschuld. Dat is meer dan de inwoners van eender welk ander land in Europa, blijkt uit de Janus Henderson Sovereign Debt Index. Janus Henderson voorspelt een stijging tot 63.184 dollar per persoon tegen 2025.

De kosten voor het aflossen van de schulden, de rentekosten, zakten vorig jaar wel naar een historisch dieptepunt. De overheden betaalden vorig jaar een gemiddelde rente van 1,6 procent op hun leningen. Nu de belangrijkste centrale banken de kredieten duurder beginnen te maken, zullen de overheden meer rente moeten betalen voor de nieuwe schulden die ze aangaan, of de obligaties die op vervaldag komen en vervangen moeten worden. Begin december schommelde de Belgische rente op tien jaar nog rond het nulpunt. Sinds eind maart speelt de Belgische tienjaarsrente haasje over met de 1 procentdrempel. Woensdag gaat de tienjaarsrente voor het eerst sinds 2015 boven 1,2 procent.

Schuldenberg groeide minder snel dan economie

Het goede nieuws is dat de economieën wereldwijd sneller groeiden (+9,5%) dan de schulden stegen. De wereldwijde schuldgraad, ofwel de schulden in verhouding tot het bruto binnenlands product (bbp), daalde van een record van 87,5 procent in 2020 naar 80,7 procent in 2021.

De Belgische schuldgraad nam in 2020 en 2021 weer toe, nadat hij vijf jaar na elkaar was gedaald, volgens het Federaal Agentschap van de Schuld. Janus Henderson verwacht dat de Belgische schuldgraad tegen 2025 daalt tot 104 procent.

De groei van het bbp zegt iets over de capaciteit van een land om zijn schulden terug te betalen. Heel wat belastinginkomsten van een land stijgen of dalen in lijn met de groei van een economie. Voorlopig speelt de hoge schuldenlast België weinig parten, en hoeft de Belgische overheid niet significant meer rente te betalen voor leningen dan bijvoorbeeld Frankrijk en Nederland. Het is van november 2011 geleden dat de internationale beleggers België in het vizier namen voor zijn hoge schuldgraad, en hogere coupons op obligaties eisten.

Rente op woonkredieten evolueert mee met rente op overheidsobligaties

Wie wil lenen voor een langere periode, houdt maar beter de evolutie van de Belgische OLO (Obligation Linéaire/Lineaire Obligatie) in de gaten. Net zoals de Belgische overheidsrente sinds Nieuwjaar hoger is geschoten, is ook de hypothecaire rente pijlsnel gestegen. Volgens de rentebarometer van Immotheker Finotheker is de gemiddelde rente op een woonkrediet gestegen van ongeveer 1 procent begin dit jaar naar bijna 1,8 procent vandaag. Voor woonkredieten op dertig jaar bedraagt de gemiddelde rente 2,9 procent, tegenover iets meer dan 2,3 procent zes maanden geleden.

De evolutie in België is nog niet zo spectaculair als die in de Verenigde Staten. Amerikanen die een woonkrediet voor dertig jaar met een vaste rentevoet willen afsluiten, moeten bereid zijn 4,86 procent rente te betalen. Dat is de hoogste rente in tien jaar. Het is onze Nederlandse collega Karel Mercx, beleggingsspecialist van Beleggers Belangen, die het fenomeen opmerkte. Beleggers Belangen is een van de Nederlandse bladen die enkele maanden geleden zijn overgenomen door onze moedergroep Roularta. De Amerikaanse centrale bank heeft een veel agressiever pad uitgestippeld om krediet duurder te maken in 2022 dan de Europese centrale bank.

Nog lang geen hogere spaarrentes in het verschiet

Sinds 1 april mogen de spaarders bij BNP Paribas Fortis nog maar 250.000 euro op een spaarrekening zetten. De klanten krijgen er 0,01 procent basisrente voor en 0,1 procent getrouwheidspremie, als ze hun geld een jaar lang bij de bank laten staan. Dat is het wettelijke minimum voor gereglementeerde spaarrekeningen, die onder het fiscale gunstregime vallen waarbij intresten tot 980 euro vrijgesteld zijn van belastingen en alles boven 980 euro tegen een verlaagd tarief van 15 procent aan roerende voorheffing onderworpen is.

Als toch meer dan 250.000 euro op een spaarrekening bij BNP Paribas Fortis staat, wordt het saldo overgeschreven naar een zichtrekening die 0 procent rente biedt. ING België deed dat al eerder. Die bank gaat nog een stapje verder met een negatieve rente voor bedragen boven 500.000 euro, wat wil zeggen dat klanten betalen om hun spaarcenten te mogen stallen.

De banken klagen al jaren dat ze zich de wettelijke minimumrente op spaarrekeningen niet meer kunnen veroorloven, omdat ze zelf geen of nauwelijks rente kunnen krijgen op hun beleggingen met ons spaargeld. Heel wat banken lossen dat probleem op door tarieven voor andere producten en diensten op te trekken en/of door vennootschappen niet langer toegang te geven tot gereglementeerde spaarrekeningen. Triodos Bank schafte de gereglementeerde spaarrekening zelfs af. Als spaarrekeningen niet rendabel zijn voor banken, dan zal het allicht nog wel even duren vooraleer de rente op de spaarrekeningen weer kan stijgen.