‘Waar ligt de rode lijn voor de NAVO?’

‘De NAVO-lidstaten zullen nog veel ethische afwegingen moeten maken in deze oorlog’, zegt professor Herman Matthijs.

In zijn inauguratietoespraak stelde de Amerikaanse president Joe Biden dat er een strijd zal komen tussen de democratieën en de autocratieën. In feite bedoelde hij een strijd tussen het westerse blok, onder leiding van de Verenigde Staten, en de opkomende macht: de communistische volksrepubliek China met haar staatsgeleide economie. De militaire macht is al enige decennia aan het verschuiven van de Atlantische naar de Stille Oceaan. Men merkt het daar aan de aanwezigheid van de vlooteenheden van het Amerikaanse leger. Maar ook het recente Aukus-verdrag tussen de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Australië wees op het belang van Azië en de westerse allianties tegenover het gele gevaar uit China.

Uitgaven

De NAVO, die geharmoniseerde cijfers over de defensie-uitgaven berekent, raamt de nationale lopende uitgaven voor 2021 als volgt: eenzaam aan de top staan de Verenigde Staten (811 miljard dollar), gevolgd door het Verenigd Koninkrijk (70 miljard), Duitsland (59 miljard) en Frankrijk (54 miljard). De Russische militaire uitgaven zitten rond het niveau van die van het Verenigd Koninkrijk en voor China denkt men dat het gaat om 250 miljard dollar. In 2021 staat Nederland op 14,3 miljard en België op 6,5 miljard dollar.

De NAVO heeft op de top in Wales in 2014 vastgelegd dat de militaire uitgaven 2 procent van het bruto binnenlands product (bbp) van een land moeten bedragen. Aan die norm voldoen elf van de dertig lidstaten. België zit aan 1,12 procent en Nederland aan 1,45 procent. De regering-Rutte heeft al beslist over twee jaar naar 2 procent te gaan. Bij ons komt er ook meer geld bij voor defensie, maar als dit land de 2 procentnorm wil behalen, dan is er structureel bijna 4,5 miljard euro per jaar extra nodig voor het leger. Dat lijkt budgettair en politiek niet mogelijk in de huidige zevenpartijencoalitie.

De tweede NAVO-norm stelt dat minstens 20 procent van het militaire budget naar investeringen moet gaan.

Negentien lidstaten halen die norm al, waaronder Nederland. Gezien het militaire investeringsprogramma van de Zweedse coalitie en het bijkomende geld van de Vivaldi-regering, zal dat België ook lukken. Zowat alle NAVO-landen zullen dus meer geld besteden aan defensie. De effecten ziet men al op de beurs. De aandelen van bedrijven die actief zijn in de brede militaire sector stijgen. President Biden kan die pluim op zijn hoed steken bij zijn terugkeer naar Washington D.C.

Opvolging

Als locatie van het NAVO-hoofdkwartier en het militair opperbevelhebberschap SHAPE is België verplicht iets te doen aan zijn leger. Dat is een voorbeeld van een overheidsinstelling dat tientallen keren het voorwerp van saneringen en onderinvesteringen is geweest. Dat rechtzetten kost veel geld en tijd. Maar als Belgische politici interesse hebben Jens Stoltenberg op te volgen als secretaris-generaal van de NAVO, dan moet men ook kunnen aantonen dat er iets positief gebeurd is met de Belgische defensie. Na bijna vijftien jaar een Scandinavische leiding van de NAVO, met Rasmussen en Stoltenberg, zal de functie wellicht naar een zuidelijker gelegen lidstaat verhuizen. Na de socialist Stoltenberg is het nu uitkijken naar iemand van de christen-democraten, liberalen of conservatieven. Maar gezien het feit dat CDU-CSU in de Duitse oppositie zit, lijkt die politieke groep niet echt in aanmerking te komen. Dan komen we uit bij een Britse of Poolse conservatief. Maar voor de Amerikaanse Democratische partij is een liberale kandidaat beter. Aangezien Mark Rutte geen interesse heeft, komt men misschien uit in de zuidelijke Nederlanden.

Oekraïne

De economische gevolgen van de Russische invasie van Oekraïne zijn voelbaar: oplopende prijzen en neergaande beurzen. Maar de eensgezindheid is zoek in West-Europa als het gaat om het afkoppelen van Russische olie en gas. Aangezien Oekraïne geen NAVO-lidstaat is, kunnen de bepalingen uit het desbetreffende verdrag niet worden toegepast. Momenteel wenst de NAVO geen escalatie van de oorlog. Dat moet gezien worden in het kader van de strategie van Biden ten aanzien van het primaire probleem: China. De westelijk gelegen NAVO-landen zullen permanent troepen moeten stationeren aan de grens met Rusland. Dat zal wegen op het militaire budget van die landen. De politieke vraag is eerder waar de rode lijn voor de NAVO ligt. Gaat men ingrijpen als de Russische president Vladimir Poetin chemische wapens inzet? Zo ja, hoe? Met no-flyzones of de inzet van grondtroepen?

De NAVO-lidstaten zullen nog veel ethische afwegingen moeten maken in deze oorlog. De vraag stelt zich ook hoe lang de oorlog zal duren? Een einde van dit conflict tegen de zomer is economisch en budgettair nog verteerbaar voor het Westen. Maar een langer conflict – tijd speelt in het voordeel van Poetin – stelt de Europese NAVO-landen voor een ongekende situatie. Men merkt al in de sancties tegenover Rusland dat de NAVO-landen van de Europese Unie niet op één lijn zitten. Het wordt ook een afweging tussen politieke principes en de economische realiteit.

G20

Eind oktober vindt de G20-top plaats op het Indonesische eiland Bali. President Poetin zal er zijn. Wat zullen de NAVO-EU-leden doen? De top boycotten als de Russische leider komt of van Indonesië eisen dat hij niet mag komen of gaan? Zullen ze aan dezelfde tafel gaan zitten?