Raakt Frankrijk uit het budgettaire moeras?

De nieuwe Franse premier Michel Barnier moet meteen aan de bak: anders loopt het begrotingstekort bij onze zuiderburen volgend jaar op tot 6,2 procent van het bruto binnenlands product. De financiële markten blijven rustig. “Hun aandacht gaat nu naar het rentebeleid en de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Maar dat is tijdelijk”, waarschuwt de Franse econoom Nicolas Baverez.

Vorige week overhandigde La Diréction Générale du Trésor, de overheidsdienst die de Franse openbare financiën volgt, een verontrustend rapport aan het Parlement: het begrotingstekort van 5,5 procent van het bruto binnenlands product (bbp), of 160 miljard euro, zal verder uitdiepen naar 6,2 procent in 2025, terwijl oorspronkelijk op een daling richting 4,1 procent was gerekend. Als er niet snel 60 miljard euro gesaneerd wordt, loopt het tekort verder op naar 6,5 procent van het bbp in 2027. De Franse staatsschuld zou tegen dan geen 108 maar 124 procent van het bbp bedragen. De factuur op de intrestlasten van de schuld zou stijgen tot 70 miljard euro per jaar.

Geen wittebroodsweken dus voor de nieuwe Franse eerste minister Michel Barnier van de centrumrechtse Les Républicains. Hij moet de komende weken met een plan komen om zijn land uit het moeras te trekken. Onze zuiderburen zitten net als België op het Europese strafbankje vanwege hun te grote begrotingstekort. Eigenlijk moet Frankrijk dat deficit terugbrengen tot 3 procent van het bbp in 2027. Dat vergt 110 miljard euro aan besparingen in drie jaar tijd. “Brutaal, sociaal weinig aanvaardbaar, economisch niet coherent en politiek ondoenbaar”, waarschuwde de voormalige Franse Eurocommissaris en huidig voorzitter van het Franse Rekenhof Pierre Moscovici vorig weekend in een kranteninterview.

Enkel besparen

Barnier staat voor een heel moeilijke opdracht, want hij moet de begroting saneren, terwijl hij in het Franse parlement geen meerderheid heeft. Hij wordt hoogstens gedoogd door de partij van president Emmanuel Macron, zijn eigen centrumrechtse Les Républicains en het radicaal-rechtse Rassemblement National. Tussen die partijen is er een consensus om de linkse alliantie Nouveau Front Populaire niet aan de macht te laten komen, maar dat is het dan. Wil Barnier toch een sanering van de begroting doorvoeren, dan zal hij misschien artikel 49.3 van de grondwet moeten gebruiken, waardoor een premier en de president zonder meerderheid in het parlement beleid kunnen voeren. Op die manier heeft president Emmanuel Macron in 2023 ook zijn pensioenhervorming doorgevoerd. De wettelijke pensioenleeftijd werd toen opgetrokken van 62 naar 64 jaar.

Een begroting enkel door besparingen saneren en daarbij het parlement negeren verhoogt het risico op een motie van wantrouwen. Dan is Frankrijk, dat sinds de parlementsverkiezingen van juli geen regering met volle bevoegdheden meer heeft, terug naar af. Voor de Franse econoom en historicus Nicolas Baverez kan het deficit echter enkel worden afgebouwd via besparingen, onder meer in de pensioenen. De uitgaven voor pensioenen bedragen in Frankrijk 14,4 procent van het bbp, het EU-gemiddelde is 12 procent. “Belastingen zijn geen oplossing. De Franse fiscale druk behoort tot de hoogste van de wereld”, zegt Baverez, “De fiscale inkomsten bedragen 52,5 procent van het bbp. Ze zullen niet verder stijgen, doordat de groei vertraagt. De belastingen verhogen zou betekenen dat we van een lage groei naar een recessie gaan. Dat leert een vergelijkbaar beleid onder eerste minister Alain Juppé in 1995 en de keuzes van de president Nicolas Sarkozy in 2011-2012.”

‘Hij is geloofwaardig in de ogen van de financiële markten’

Nicolas Baverez over de nieuwe Franse premier Michel Barnier

Alarm op rood

Baverez wijst er verder op dat een aantal andere Franse economische alarmlichten op rood springen. Het handelstekort bedraagt 100 miljard euro, de bedrijfsschulden lopen op tot 150 procent van het bbp en de nominale groei is lager dan de rentevoeten, wat de schuld op termijn onhoudbaar maakt. Toch komt Frankrijk niet het vizier van de financiële markten. Sinds de parlementsverkiezingen van juli is het renteverschil tussen Franse en Duitse overheidsobligaties met amper 20 basispunten toegenomen. “Maak je echter geen illusies. De aandacht van de financiële markten gaat nu naar het rentebeleid van Europese Centrale Bank en de Federal Reserve en naar de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Maar dat is tijdelijk”, waarschuwt Nicolas Baverez. “Als er niets gebeurt, is een financiële schok zoals in Italië in 2011 of Groot-Brittannië in 2022 niet uitgesloten, wat ernstig is, gezien de systemische rol van Frankrijk voor de eurozone. Het probleem is dat een aantal beschermmuren voor de schuld verdwenen zijn, zoals het relatief stabiele politieke systeem dat de Vijfde Republiek tot nu geweest is.”

Anderzijds denkt Baverez dat de komst van Michel Barnier voor rust kan zorgen. Als voormalig Europees Commissaris en brexitdiplomaat heeft hij een reputatie van goede onderhandelaar. “Hij geniet het vertrouwen van de Europese leiders en is geloofwaardig in de ogen van de financiële markten”, aldus Baverez, “Maar daarmee is de politieke en economische chaos die president Emmanuel Macron heeft gecreëerd niet voorbij.”

Wat in elk geval vaststaat, is dat Frankrijk tegen 20 september geen begrotingsplan zal kunnen indienen bij de Europese Commissie. Normaal gesproken moet de Franse begroting voor 2025 op 1 oktober worden voorgelegd in het nationale parlement, ook al kan dat grondwettelijk gezien nog worden uitgesteld tot 15 oktober. “Veel geluk om daarover een consensus te vinden tussen verschillende partijen”, zegt Emeric Bréhier van de denktank Fondation Jean Jaurès, “Zo is een meerderheid in de Assemblée voorstander van hoge uitgaven om de koopkracht van de Fransen te ondersteunen, terwijl daar net moet worden afgeremd. Het zal al een succes zijn als er tegen Nieuwjaar een begroting klaar ligt.”

Lees ook: