‘Politici zijn omgekeerde Keynesianen’

De keynesiaanse logica vergt ook dat overheden schulden weer afbouwen wanneer het slechte economische weer is omgeslagen. Dat gebeurt zelden of nooit, zegt Marc De Vos, directeur van de denktank Itinera.

Verbijsterend. Dat is de term voor de haarspeldbocht van de Republikeinen over het begrotingsbeleid in de Verenigde Staten. De partij die jarenlang tegen spilzucht heeft gefulmineerd, die president Obama geselde bij elke begrotingsronde, tekent ongegeneerd een deal die het Amerikaanse federale overheidstekort boven 1000 miljard dollar duwt, jaarlijks. De president die het moeras ging leegtrekken, doet het overstromen met schulden.

Dat cynische schouwspel bevestigt de aloude wetmatigheid dat politiek rechts en links elkaar naadloos vinden wanneer ze belastingverlagingen met uitgavenverhogingen kunnen combineren. Die wetmatigheid was ook in België waarneembaar tijdens de wittebroodsweken van paars onder Verhofstadt. We beleven haar nu opnieuw in Washington.

We zien ook de zoveelste frontale botsing tussen de economische theorie van Keynes en de muur die politieke realiteit heet. De financiële crisis van 2008 bracht de keynesiaanse overtuiging terug dat overheden een kelderende economie met overheidsuitgaven moeten stimuleren. Die overtuiging verklaarde deels waarom het begrotingsbeleid onder Obama diep in het rood ging.

Schulden afbouwen

De keynesiaanse logica vergt ook dat overheden schulden weer afbouwen wanneer het slechte economische weer is omgeslagen. Dat gebeurt zelden of nooit. Politici zijn omgekeerde Keynesianen.

Opgebouwde schulden worden bijna nooit verminderd, tenzij met de tenen aan de afgrond van een schuldencrisis, wanneer Keynes juist meer overheidsuitgaven voorschrijft. In goede economische tijden doen politici gewoon voort. De schulden stapelen zich op. De geest van Keynes gaat nooit terug in de fles.

Zo ook in de VS onder Trump. Defensie en infrastructuur zijn de favoriete bestedingen van de dag. Maar structureel zijn het de vergrijzingskosten die de VS, zoals alle Westerse landen, tot steeds meer overheidsuitgaven nopen. Pensioenen en gezondheidszorg, in combinatie met een welvaartsstaat die daarvoor geen spaarpot heeft gekapitaliseerd, duwen overheden naar almaar meer uitgaven en schulden, ook in goede tijden.

De sociale zekerheid was ooit een automatische stabilisator omdat ze inkomens zonder arbeid garandeerde. Ze is intussen ook een automatische destabilisator omdat ze schulden ondanks groei garandeert.

Vergrijzing en welvaartsstaat staan voor structureel omgekeerd keynesianisme: altijd meer overheidsuitgaven en altijd meer overheidsschuld, ongeacht de conjunctuur, tegen een achtergrond van een dreigende schuldenberg.

Het enige wat ons rest, is te blijven groeien opdat we nooit van de schuldenberg in een schuldencrisis zouden tuimelen. Schuldverslaving baart groeiverslaving en zorgt voor bizarre taferelen.

Veel landen, België en de VS inbegrepen, combineren demografische vergrijzing met gerichte belastingverlagingen. In macro-economische termen beoefenen we tegelijkertijd een aanbodbeleid en een vraagbeleid. We doen zowel aan reaganomics als aan keynesianisme. We overgieten dat met een pikante saus van assertief monetair beleid. De VS willen er ook nog een scheut protectionisme in kappen.

Kwetsbare overheid

Hoe die potpourri uiteindelijk zal smaken, weet niemand. De overheden hebben zichzelf in een hoek gewrongen. Beleidsmatig zijn er weinig hendels om echte koersveranderingen te forceren, want we koersen al in alle richtingen tegelijk. Budgetmatig zijn overheden kwetsbaar omdat een groeiende staatsschuld staten minder weerbaar maakt wanneer het nog eens echt tegenzit. Wij zijn dat al gewoon, voor de VS wordt dat het nieuwe normaal.

Dat is de onverbiddelijke realiteit die elke politicus in het nauw drijft, ongeacht zijn of haar ideologie. Zeldzaam is de kamikaze die de realiteit ontkent en alle economische conventies overboord gooit. Noem dat trumponomics. Naar alle waarschijnlijkheid zal dat experiment de realiteit alleen verergeren. Daarvan zien we nu de eerste voortekenen.