Jan Jambon (N-VA): ‘Een nieuwe communautaire ronde komt er vroeg of laat’

Als de volgende federale regering de rekeningen op orde wil krijgen, moet de werkzaamheidsgraad omhoog, zegt kandidaat-premier Jan Jambon (N-VA). Maar als een linkse ploeg met de PS en Ecolo de sociaaleconomische hervormingen van de regering-Michel wil terugdraaien, dan moet het confederalisme op tafel komen.

” Confederalisme maakt integraal deel uit van ons programma. Daarmee stappen we naar de kiezer. We zullen het ook op tafel leggen bij de regeringsonderhandelingen. Ik snap niet dat daar heisa over wordt gemaakt.” Het N-VA-kopstuk Jan Jambon is verbaasd over de opwinding die in de politieke wereld ontstond toen hij een paar weken geleden tijdens een debat stelde dat zijn partij haar communautaire agenda zou meenemen naar federale onderhandelingen, ook al is Jambon een uitgesproken kandidaat-premier van België. “Confederalisme is het DNA van de partij”, benadrukt hij.

Maar u moet straks wel partners vinden die daarover willen praten.

JAN JAMBON. “Dat geldt ook voor de andere partijen die hun programmapunten willen realiseren. Zij moeten eveneens partners vinden.”

Wordt het niet gemakkelijker bondgenoten te vinden voor een sociaaleconomisch beleid? De voorstellen die de N-VA door het Planbureau liet berekenen, tonen de richting van de federale prioriteiten aan: verdere lastenverlagingen op arbeid en een hervorming van de personenbelasting. U wilt dat compenseren via besparingen in de werkloosheidsuitkeringen. Zal dat voldoende zijn?

JAMBON. “De focus ligt op het verhogen van de werkzaamheidsgraad. Landen met een gezonde begroting hebben allemaal een werkzaamheidsgraad van 80 procent. Als het hele land de 75 procent van Vlaanderen bereikt, hebben we een overschot op de begroting in plaats van een tekort. Wat in één gewest kan, moet ook in andere gewesten kunnen. Het is moeilijk te begrijpen dat de vele openstaande vacatures en de groep werklozen niet te matchen zijn. Dat is een taak voor de komende jaren.”

Is een hogere tewerkstellingsgraad belangrijker dan een begroting in evenwicht?

JAMBON. “Het ene is het middel om het andere te bereiken, naast verdere besparingen.”

U stelt net als andere partijen belastingverlagingen voor. Die slaan een gat in de begroting.

JAMBON. “Ja, maar als er meer mensen zijn met een baan, kan dat gefinancierd worden met extra sociale bijdragen en belastinginkomsten. Voorts moet bespaard worden, onder meer door de uitgaven in de gezondheidszorg onder controle te houden.”

Kunt u er op het federale niveau voor zorgen dat de werkzaamheidsgraad in andere gewesten stijgt?

JAMBON. “Dat is mogelijk. Neem bijvoorbeeld de beperking van de werkloosheidsuitkeringen in de tijd. België is het enige land waar dat nog niet bestaat. De N-VA wil daar een einde aan maken. Federaal kunnen de lasten op arbeid voort worden verlaagd. Activering en begeleiding zijn deelstaatbevoegdheden.”

Zijn die hervormingen politiek haalbaar?

JAMBON. “Dat zullen we zien aan de onderhandelingstafel. Nu zitten we in verkiezingsmodus. Het is aan de kiezer om te bepalen wat die wil.”

Terug naar de budgettaire uitdagingen. Is een belastingverlaging haalbaar met de 9,7 miljard euro extra pensioenuitgaven die er in de volgende legislatuur zitten aan te komen?

JAMBON. “Als het Planbureau of de Nationale Bank prognoses maakt over de begroting, dan zit de stijgende pensioenfactuur daarin vervat. Het antwoord van de N-VA is dat de tewerkstellingsgraad omhoog moet. Ik ben ervan overtuigd dat de kaasschaaf en lineaire besparingen op federaal niveau niet meer de beste manier vormen om te besparen.

“De overheid moet de 21ste eeuw instappen. Nieuwe technologische middelen worden te weinig gebruikt. We gebruiken de chip op onze identiteitskaart bijvoorbeeld te weinig om overheidsprocessen te vereenvoudigen. Iedereen lachte met ons toen wij in de vorige legislatuur geprobeerd hebben de overheid te hervormen. De coalitiepartners hebben dat beschouwd als een N-VA-project, dat niet mocht lukken. De modernisering van de overheidsprocessen zou een taak van de volgende premier moeten zijn.”

Bent u het eens met de kritiek dat de regering-Michel de sociaaleconomische verwachtingen niet heeft ingelost?

JAMBON. “Volledig. Er zat in de regering één partij die zeker op sociaaleconomisch gebied de remmende factor was. Het was een bepaald moment de bedoeling dat de regering het niet te goed zou doen. Ik hoop dat die partij, CD&V dus, inziet dat dat niet heilzaam was.”

Heeft de regering-Michel een ‘starve the beast’-strategie toegepast? De taxshift is niet volledige gefinancierd, de vennootschapsbelasting wellicht ook niet. Het gevolg is dat besparen op de uitgaven onvermijdelijk is.

JAMBON. “We hadden de terugverdieneffecten niet meegenomen in de opbouw van de taxshift. We wisten dat er banen bij zouden komen, maar we hebben de baten niet meegerekend. Bovendien was de taxshift achteraf gezien een taxcut. Dat laatste miljard in 2019 was niet gefinancierd. De regering wist in 2015 niet welke de effecten zouden zijn. Er is besloten te starten, te zien welke effecten er zouden zijn en desnoods bij te sturen. Er was geen doelbewuste strategie, maar de N-VA wilde de compenserende lastenverhogingen tot een minimum beperken.”

Waren de pensioenmaatregelen onder de vorige regering wel voldoende? De pensioenleeftijd wordt pas in 2025 een eerste keer verhoogd, naar 66 jaar. Vervroegd pensioen is strenger geworden, maar SWT of brugpensioen bestaat nog.

JAMBON. “De sociale partners hebben het strengere SWT tegengehouden. Het moet eindelijk op de schop. In de pensioenen moeten we ook nog rechtvaardigheidsmaatregelen nemen. Als burgemeester van Brasschaat heb ik een vrouw over de vloer gekregen met een gemengde loopbaan van 35 jaar. Ze heeft een pensioen van 670 euro. Dat is niet normaal. De pensioenuitkering moet worden bepaald door het aantal jaren dat je hebt gewerkt, ongeacht het stelsel waarin je zit.”

Is dat dan het pensioen met punten?

JAMBON. “Voor ons kan een pensioen met punten. In elk geval moet het verzekeringsprincipe veel sterker in het systeem worden gebracht. Het aantal gewerkte jaren telt. We moeten vrijgestelde of gelijkgestelde periodes zo veel mogelijk vermijden. Ik heb er geen probleem mee dat periodes van zwangerschap of ziekenzorg worden meegeteld, maar de andere systemen van tijdskrediet en loopbaanonderbreking moeten niet meetellen. Daarnaast moeten de drie stelsels langzaam naar elkaar toegroeien. De tijd dat de ambtenaren met de hand op het hart konden zeggen dat hun loon lager is dan dat van werknemers, is voorbij. Het idee van uitgesteld loon in de pensioenberekening voor het overheidspersoneel is achterhaald.”

De reële pensioenleeftijd in België is nu 60 jaar. Sommige experts zeggen dat je die kan optrekken via een pensioenmalus. Is dat een haalbare maatregel?

JAMBON. “Niemand staat daarvoor te springen. Ik denk dat we vooral moeten kijken naar de gelijkgestelde periodes.

En is de wettelijke pensioenleeftijd opnieuw optrekken een optie?

JAMBON. “De effectieve pensioenleeftijd moet omhoog. Door de wettelijke leeftijd op te trekken naar 66 jaar in 2025 en 67 jaar in 2030 hebben we al veel gedaan en een duidelijk signaal gegeven. Er heerst een groot misverstand bij de publieke opinie dat iedereen tot zijn 67ste zal moeten werken. Vandaag werken ook niet zoveel mensen tot hun 65ste.”

U bent tegen nieuwe of hogere belastingen, maar heeft de regering-Michel met een effectentaks de deur niet opengezet?

JAMBON. “Elke maatregel is een gevolg van onderhandelingen. De effectentaks was een onderdeel van het compromis rond de taxshift. Daar zaten lastenverlagingen en maatregelen ter verhoging van de koopkracht in, maar één partij wou ook zoiets als de effectentaks hebben. De N-VA was en blijft daar een koele minnaar van. Maar in het akkoord zat voldoende eten en drinken om ja te zeggen. Hetzelfde met het optrekken van de roerende voorheffing naar 30 procent. Uiteraard wil de N-VA zoiets niet. Maar het maakte deel uit van een compromis. Met de hogere roerende voorheffing zien we de Laffercurve in de praktijk: de fiscale inkomsten dalen. Als de N-VA opnieuw aan tafel zit, zal ze tijdens de regeringsonderhandelingen pleiten voor een verlaging van het tarief in de roerende voorheffing. De inkomsten zullen daardoor stijgen. En de effectentaks mag voor ons part ook weg.”

Een paar weken geleden bleek dat een op de negen minderjarigen in ons land opgroeit in een gezin zonder inkomen uit arbeid. Er zijn grote regionale verschillen. In Vlaanderen is dat 7,3 procent, terwijl het in Wallonië 16,2 procent en in Brussel zelfs 23,2 procent is. Hoe pakken we dat aan?

JAMBON. “De sleutel is het activeringsbeleid. Ecolo en de PS waren altijd tegen het begeleiden van mensen uit armoede richting een baan. Wat kan je daar in godsnaam tegen hebben? Door de responsabilisering in de nieuwe financieringswet zal Wallonië toch iets moeten doen. PS-voorzitter Elio Di Rupo zegt dat over de financieringswet onderhandeld moet worden en wil meer geld. Wij pleiten ervoor het model van Vlaanderen toe te passen en onder andere via activering voor een hogere werkgelegenheid te zorgen.”

Hoeveel geduld kan Vlaanderen nog opbrengen voor de hardnekkige verschillen in groei en werkgelegenheid met Wallonië?

JAMBON. “Daarom leggen wij het confederalisme met solidariteitsmechanismen op tafel. Het heeft niet veel zin Wallonië direct op droog zaad te zetten. Vlaanderen heeft er geen belang bij dat onze grootste handelspartner in de armoede terechtkomt. Het is wel de bedoeling dat de regio’s voor hun verantwoordelijkheden worden gesteld.”

Kan nog iets worden afgekocht via een staatshervorming?

JAMBON. “Centen in ruil voor Vlaamse bevoegdheden, dat hebben we in het verleden altijd gezien en dat was een heel slecht model. Het gevolg is overgefinancierde deelstaten die het slecht doen. Als we bevoegdheden overdragen, is dat goed voor iedereen en dat moet op een transparante manier worden gefinancierd.

“Di Rupo heeft al van alles gelanceerd, zoals een financiering van de deelstaten op basis van onder andere grondgebied, zoals het vroeger was. Dat is niet heilzaam. Het is voor mij wel een signaal dat aan Franstalige kant wat zenuwachtigheid heerst en dat de deur communautair niet op slot zit.”

Had u niet verwacht dat de PS het centrumrechts beleid sneller beu geweest zou zijn en een nieuwe staatshervorming zou vragen?

JAMBON. “Ik stel vast dat de discussie in de PS woedt. De afgelopen vijf jaar hebben we de Vlamingen wel het beleid gegeven dat de bevolking vroeg. Maar zoiets blijft in dit land niet duren. Di Rupo spreekt van een reconquista van de PS en Ecolo. Als zij alles van tafel gooien, is confederalisme de duurzame oplossing. Het kan best dat de belastingverlagingen van de vorige regering zeer snel worden teruggedraaid. Er worden zeer concrete voorstellen op tafel gelegd, zoals de verlaging van de wettelijke pensioenleeftijd. Maar we willen eerst en vooral vermijden dat zo’n linkse regering wordt gevormd.”

Is een regering met de N-VA en de PS überhaupt realistisch?

JAMBON. “Ik zie ons alleen met de PS aan tafel zitten om het confederalisme in te voeren, niet om een sociaaleconomische regering te vormen. Ik stuur niet aan op onbestuurbaarheid, maar als de verkiezingen uitdraaien op zeer uiteenlopende uitslagen aan de twee kanten van de taalgrens en een lange regeringsformatie, dan zullen we de onbestuurbaarheid gewoon vaststellen. Confederalisme is de weg om daaruit te geraken en komt dan misschien sneller dan gedacht.”

Kan de N-VA nog door één deur met de MR? Blijkbaar wijst Charles Michel voor de zwakke resultaten van de MR in de peilingen de N-VA met de vinger, omdat de partij de regering heeft verlaten na de crisis rond het VN-migratiepact.

JAMBON. “Ik begrijp wat Charles Michel zegt, maar ik deel die analyse niet. De MR is beginnen te zwalpen in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen, in de hoop in Waalse steden coalities te vormen. Opeens waren woonstbetredingen niet meer mogelijk, er was de Sudan-crisis,… Het pact was slechts een van de elementen. Ik kan met de MR nog door één deur en na de verkiezingen staan de tellers weer op nul. De MR heeft veel van haar eigen programma kunnen realiseren, meer dan met de PS zou zijn gelukt.”

Hoe voelt het om kandidaat-premier te zijn?

JAMBON. “Als grootste partij konden we dat vijf jaar geleden niet eisen. Toen was geen Franstalige partij bereid in een regering te stappen onder leiding van een N-VA’er. Nu hebben we aangetoond dat we ook federaal loyale partners kunnen zijn. Er gaat meer kracht uit van een regering als de grootste partij de ploeg leidt. Het klimaat in Wallonië ten opzichte van de N-VA is veranderd. Toen ik vijf jaar geleden een Waalse politiezone bezocht, was ik bijna een paria. Dat is niet meer het geval.”

Bart De Wever zegt wel: “Wie de Wetstraat 16 binnentreedt, haalt bij de volgende verkiezingen 16 procent van de stemmen.”

JAMBON. “Vandaar dat het mijn eerste beslissing zal zijn naar de Wetstraat 35 te verhuizen. (lacht)”