Ivan Van de Cloot (Itinera): ‘Economen onderschatten impact coronavirus’

‘Economen of strategen die de impact van het coronavirus op de economie wegwuiven, zijn niet goed geïnformeerd of hebben oogkleppen op’, vindt hoofdeconoom Ivan Van de Cloot van de denktank Itinera. Van de Cloot gelooft niet in een snel herstel van de wereldeconomie.

De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) heeft maandag haar verwachtingen voor de wereldwijde economische groei in 2020 verlaagd van 2,9 naar 2,4 procent. Dat is de laagste groei in elf jaar. Volgens Ivan Van de Cloot onderschatten we nog altijd de klappen die het coronavirus aan de economie uitdeelt.

U denkt dat de meeste strategen en economen nog in ontkenning zijn.

IVAN VAN DE CLOOT. “De toekomst is fundamenteel onzeker, maar mensen kunnen met die onzekerheid niet goed omgaan. Daarom verzinnen ze verhalen, die ze elkaar wijsmaken. De Nobelprijswinnaar voor economie Robert Shiller beschrijft dat fenomeen in zijn laatste boek Narrative Economics. Het sentiment op de beurzen houdt al een hele tijd nauwelijks nog verband met de reële economie. Strategen wezen tot nu toe elke discussie over de hoge marktwaarderingen van de hand en wilden enkel nog naar de geldstromen kijken. Een voorbeeld van zo’n narratief is dat spaarboekjes niets opbrengen en alleen aandelen nog rendement kunnen opleveren, waardoor iedereen richting aandelen wordt gedreven. Deze schok kan voor wat meer risicobewustzijn zorgen bij beleggers over fundamentele onevenwichten in de economie die te lang genegeerd werden. “

Heeft het coronavirus beleggers wakker geschud?

VAN DE CLOOT. “De coronaschok wordt nog altijd onderschat. Ik denk dat corona een gamechanger kan zijn. Er is een reden waarom vandaag vooral virologen in de media opduiken en geen epidemiologen. Die laatste zijn getraind in het zoeken naar het worstcasescenario. Met het ergst denkbare scenario of ernstige risico’s houden beleggers geen rekening of onvoldoende rekening, tot er een schok komt waardoor ze dat scenario niet meer kunnen negeren. De vraag is of het coronavirus zo’n schok is.”

Welke risico’s zijn er?

VAN DE CLOOT. “Er zijn behalve de risico’s voor de gezondheid ook potentieel verstrekkende gevolgen waar beleggers nog onvoldoende rekening mee houden. De Amerikaanse president Donald Trump spreekt geruststellende taal. Hij minimaliseert de risico’s van het coronavirus. Hij stelt zich kwetsbaar op. Als hij in de feiten ongelijk krijgt, kan dat de president zijn herverkiezing kosten. In China zwelt de kritiek op het regime aan. De lokale beleidsmakers kunnen geen beslissingen meer nemen. Zij moeten eerst alle informatie doorspelen naar het centrale regime, die vervolgens beslissingen neemt die lokaal moeten uitgevoerd worden. Zo’n autoritair regime is kwetsbaar. Er zijn ook mensen die vinden dat China heeft gefaald en dat deze crisis daardoor meer ampleur heeft gekregen.”

U denkt dat de impact op de wereldeconomie niet van korte duur zal zijn.

VAN DE CLOOT. “In een eerste fase heeft China de doofpot geprobeerd. Daarna heeft het regime extreme maatregelen genomen om het virus in te dijken. Nu heeft de Chinese overheid de strijd tegen het virus min of meer opgegeven en worden de arbeiders desnoods met de wapenstok terug de fabrieken ingejaagd. Het regime voelt dat de maatregelen, waaronder de quarantaine van 40 miljoen mensen, ook schadelijk zijn. Zelfs als de productie in China stilaan weer op gang komt, zullen we de naweeën nog wel een tijdje voelen. In de rest van Zuidoost-Azië wordt nu ook meer en meer productie stilgelegd. Economen maakten zichzelf eerst wijs dat er een V-herstel zou komen. Nu denken ze aan een U-herstel. Ik geloof niet in een snel herstel en verwacht dat meer dan de eerste jaarhelft hierdoor verpest wordt.”

De crash van de beurzen doet denken aan wat in 2008 gebeurde. Kunnen centrale banken iets doen om de crisis te verzachten, net zoals ze dat bij de financiële crisis hebben gedaan?

VAN DE CLOOT. “Beleggers zijn verslaafd geraakt aan de monetaire stimuli van de centrale banken. Ze vertonen een pavlovreactie. Wanneer de centrale banken extra stimuleren, dan kopen beleggers aandelen bij. Die tactiek werkt bij kortstondige aarzelingen. De centrale bank kan dan verhinderen dat beleggers door pessimisme in een negatieve spiraal of een selffullfilling prophecy terechtkomen.”

Als de rente verlagen niet werkt, waarom kondigde de Amerikaanse centrale bank vrijdag dan toch weer een renteverlaging aan?

VAN DE CLOOT. “De centrale banken zitten gevangen door de marktverwachtingen. Beleggers zijn eraan gewend geraakt dat de centrale bankiers bij elke storing de economie stimuleren door de rente te verlagen of krediet op een andere manier goedkoper te maken. Centrale banken kunnen niet anders dan aan die verwachtingen voldoen. De vraag is of de cocktail van de centrale banken effect zal hebben. De coronaschok is een aanbodschok, terwijl de centrale banken bepaalde reflexen hebben aangeleerd, die enkel werken bij vraagschokken. Omdat fabrieken in China stilliggen, spreken de westerse bedrijven hun voorraadbuffers aan. Als ze die voorraden er hebben doorgejaagd, dan dreigt er ook in Europa en de Verenigde Staten een verstoring van de economische productienetwerken. De vraag stimuleren kan dan net contraproductief werken. Kijk maar naar wat gebeurde met de olieschokken in de jaren zeventig.”

De Italiaanse overheid kondigde aan dat ze 3,6 miljard euro in de economie wil pompen. Kan die overheidssteun soelaas bieden?

VAN DE CLOOT. “Wat in Europa gebeurt, is symbolisch. Die overheidsstimuli moeten vooral de consumenten opnieuw vertrouwen geven.”

Wat kunnen overheden dan wel doen?

VAN DE CLOOT. “De focus van overheden moet de gezondheid van de burgers zijn. Ze moeten proberen het virus in te dammen. Ze moeten ook eerlijk communiceren en alle relevante informatie delen, zodat burgers het vertrouwen in de overheid behouden. Economen die vinden dat de overheden te hard ingrijpen, wuiven de mogelijke gevolgen weg en doen aan zinsbegoocheling. De belangrijkste conclusie is dat er nog veel ontkenning is, niet alleen over de coronaschok maar ook over de impact van monetaire en budgettaire stimulus als antwoord.”