‘Ik hoop dat Macron de Margaret Thatcher in zichzelf ontdekt’

Als Emmanuel Macron mislukt, wordt Frankrijk de volgende zieke man van Europa. Dat zegt Marc De Vos, decaan de Macquarie University in Sydney en visiting fellow bij de denktank Itinera

Hogere minimumlonen , geen besparingen, overheidsbanen voor werklozen, pensioen op zestig jaar, een minimumpensioen voor iedereen, minder belastingen, behalve voor de rijken, meer publieke diensten, lagere huurprijzen, gratis parking in de stadscentra, een verbod op de verhuizing van bedrijven naar het buitenland en op de detachering van Europese werknemers naar Frankrijk. Dat zijn zowat de belangrijkste eisen van de Gele Hesjes die Frankrijk dezer dagen tot op de rand van de anarchie drijven.

De wenslijst leest als een collage van politieke natte dromen: de verlossing van elke budgettaire realiteit, een plejade van nieuwe uitkeringen en subsidies, in een Frankrijk dat zich afkeert van de globalisering en de Europese Unie. In hun tegenstrijdige combinatie van meer overheidssteun en minder belastingen, van minder internationalisering en meer banen, van meer uitkeringen en minder budgetzorgen, symboliseren ze de post-truth populistische consensus van onze tijd.

Net zoals de aanhangers van Donald Trump in de Verenigde Staten, van de Vijfsterrenbeweging en de Lega in Italië, en van de brexit in Groot-Brittannië willen de Gele Hesjes ontsnappen aan de wetten van de economische zwaartekracht met een mix van extreemlinkse en extreemrechtse hallucinaties. Het is bijzonder zorgwekkend dat meer dan een vijfde van Franse publieke opinie hun fantasieën deelt.

De verkiezing van president Emmanuel Macron gold als een symbolische democratische overwinning op het destructieve populisme. Maar zijn overwinning was vooral de nederlaag van de klassieke politieke partijen. Veel van zijn kiezers hebben voor hem gestemd omdat alleen hij tussen het presidentschap en het Front National stond. Macron heeft nooit een brede en stabiele basis gehad. Als de Gele Hesjes niet opgaan in het vuur van hun eigen brandstichtingen, hebben ze alsnog via de straat de Franse politiek met het populisme besmet.

Als Frankrijk de weg van Italië opgaat, zou dat dramatisch zijn voor de Europese Unie. De Unie zou economisch afglijden en politiek versplinteren. Als Macron faalt in zijn hervormingen, is de kans zo goed als verkeken dat Frankrijk zich richting Noordwest-Europa kan bijspijkeren, en dreigt de Europese Unie te kapseizen of in tweeën te breken in een welvarend en een armlastig deel. Voor de euro zou dat het begin van het einde zijn.

Tot nog toe is Macron bijzonder bedreven geweest in het manipuleren van de vakbonden, die klassiek het straatprotest in Frankrijk orkestreren. Hij wordt nu geconfronteerd met een door de sociale media voortgedreven opstand die zelfs principes van de Vijfde Franse Republiek contesteert. De Gele Hesjes willen referenda in de grondwet opnemen en parlementsverkiezingen die de presidentsverkiezingen kunnen counteren. Hun beweging keert zich tegen de macht van de president en tegen de autocratische stijl die Macron in korte tijd uitermate impopulair heeft gemaakt.

Dat maakt het protest niet alleen principieel, maar ook persoonlijk en politiek gevaarlijk. Als Macron voet bij stuk houdt, zal hij de perceptie voeden dat hij een betweterige, afstandelijke president is. Als hij toegeeft aan het straatgeweld, zal hij zijn agenda inhoudelijk ondermijnen. In beide gevallen dreigt zijn politieke gezag danig te krimpen. Zelfs het parlement, dat nochtans door Macron-getrouwen wordt gedomineerd, roert zich al.

De tegenstrijdige hervormingen die de Gele Hesjes bepleiten, hebben één zaak gemeen: ze zullen de Franse ziekte van overmatig overheidsbeslag, ondermaatse economische dynamiek en buitensporige uitkeringen vooral verergeren. Ik hoop dat Macron de Margaret Thatcher in zichzelf ontdekt. Begin jaren tachtig trotseerde de IJzeren Dame maandenlang straatprotest en grote politieke afvalligheid in haar partij om Groot-Brittannië, toen de zieke man van Europa, weer gezond te krijgen. Als Macron mislukt, wordt Frankrijk de volgende zieke man van Europa.