‘Huilen om een president is niet aan de orde’

Als we dan toch van één ding wakker moeten liggen, laat het dan de kans op chaos zijn. Dat zegt Trends-hoofdredacteur Wim Verhoeven.

Terwijl corona alle aandacht blijft opeisen, komt dinsdag 3 november wel heel dichtbij. Het examen van Donald Trump als president van de Verenigde Staten. Een mens dreigt bijna te vergeten wie zijn tegenstander is.

Het zou ons sieren, mochten wij vanuit Europa met enige bescheidenheid naar de verkiezingen kijken. Bescheidenheid, omdat we bitter weinig begrijpen van de Amerikanen. We kijken naar hun series, we gebruiken hun technologie en delen tot op zekere hoogte een aantal waarden. Maar we begrijpen hen niet. We vergeten graag hoe groot en verscheiden dat land is. Vanuit Europa hebben we vooral affiniteit met het vooruitstrevende Amerika van New York of Californië. Maar over gigantische delen van het land – in veel gevallen ook strijdstaten – weten wij niks. We hebben bijzonder stereotiepe ideeën over de VS, over sommige staten en hun inwoners. Waarom zouden wij oordelen?

Bescheidenheid, omdat het alleen aan de Amerikanen is om te beslissen. Het is hun democratisch recht. Twee jaar geleden was ik er voor het laatst en toen viel me op hoeveel mensen me aanklampten over hun president. Uit beide kampen, trouwens. Ofwel schamen ze zich diep, ofwel willen ze de man tot het uiterste verdedigen. Wel, al die mensen zullen dinsdag hun oordeel vellen nadat ze Trump vier jaar lang hebben meegemaakt. Al dan niet geïnformeerd door Fox News of CNN. Al dan niet beïnvloed door de sociale media. Ze doen dat ongetwijfeld erg gemotiveerd – na vier jaar polarisering – en vanuit hun hoogst individuele perspectief. Niet vanuit het onze. Zo werkt dat.

Bescheidenheid, omdat we de impact van corona al helemaal niet kunnen inschatten.

Bescheidenheid, omdat wij onze informatie sowieso grotendeels uit onze eigen media halen. Laten we eerlijk zijn: we hebben niet veel begrip voor de hoogstpersoonlijke beweegredenen van de Amerikaanse kiezer. Voor ons telt alleen het mondiale plaatje. En we vertellen elkaar het liefst wat we graag horen. Vier jaar geleden zat een groep journalisten van een grote Vlaamse nieuwsredactie (welke doet niet er niet toe, maar het is me door een leidinggevende, onverdachte bron verteld) letterlijk te huilen na die turbulente verkiezingsnacht. Huilen was nochtans niet aan de orde. Begrijpen waarom sommige swing states gekanteld waren, wél.

Bescheidenheid ten slotte, omdat het sowieso de geschiedenis is die oordeelt over Amerikaanse presidenten. Met Donald Trump zal het wellicht zo’n vaart niet lopen omdat het land dermate verscheurd is en het projectiel te ongeleid, maar de Amerikanen beschouwen Ronald Reagan als een van hun allerbeste presidenten. Bij ons werd hij destijds weggezet als een tweederangsacteur, een marionet en niet de slimste van de klas. Veel westerse intellectuelen dweepten toen eerder met Moskou dan met Washington DC. Ze zijn daar ver mee gekomen. Het illustreert hoeveel tijd er vaak nodig is om het grotere plaatje te zien. Vandaag draait het veel minder om Moskou dan om Peking. De opponent is machtiger en de situatie oneindig veel complexer dan toen. De vraag is bovendien hoe verschillend al die presidenten echt zijn, als je hun stijl even buiten beschouwing laat. Donald Trump heeft het isolationisme van de VS niet uitgevonden. De VS zijn een tanker. Een tanker die alleen met zichzelf bezig is.

Als we dan toch van één ding wakker moeten liggen, laat het dan de kans op chaos zijn. De kans dat de Amerikanen er de komende dagen, weken of maanden niet uit raken. Ik zie nog altijd de ponskaartenoorlog tussen George Bush jr. en Al Gore voor me. Beslecht in de rechtbank. Laat ons hopen dat het nu zo ver niet komt. Laat ons vooral hopen dat het niet op straat wordt uitgevochten. Het moreel gezag van het vrije Westen staat sowieso al onder druk. Natuurlijk heeft de stijl van Trump niet geholpen. Zijn en onze worsteling met corona helpen evenmin. Maar wat zeg je straks tegen Poetin, Erdogan of Xi Jinping, mocht blijken dat de machtigste democratie ter wereld haar zaakjes niet op orde krijgt? Hoe kan het vrije Westen in dat geval vooruitgang prediken in klimaat, individuele vrijheden of gelijke rechten? Mocht de democratie dinsdag falen, laat ons dan inderdaad maar eens een potje huilen.