Geopolitiek strateeg John Hulsman: 'De komende zes maanden zullen verschrikkelijk zijn'

Jef Poortmans redacteur bij Trends

redacteur bij Trends 09-03-2022, 21:00 Bijgewerkt op: 20-07-2022, 07:16

De oorlog in Oekraïne heeft wereldwijd veel in beweging gezet. John Hulsman voorspelde als een van de eersten de inval. Nu het zover is, is hij verrast over de reactie van het Westen, maar ziet hij het conflict jarenlang aanhouden. “Dit wordt een guerrillaoorlog die Poetin niet kan winnen.”

Met de oorlog in Oekraïne zijn het hoogdagen voor geopolitieke strategen. Elke oorlog leidt tot het verschuiven van machtsverhoudingen en ontwikkelingen die voordien ondenkbaar waren. In die onzekere omgeving kunnen geopolitieke risicostrategen hun analytische troeven uitspelen. Zo ziet de Amerikaan John Hulsman het toch. Hij staat aan het hoofd van John C Hulsman Enterprises, een consultancybedrijf gespecialiseerd in geopolitieke risicoanalyse dat bedrijven, organisaties en regeringen adviseert over de bewegende machtsverhoudingen in de wereld en de politieke en economische gevolgen daarvan.

Tot voor twee weken was een Russische invasie van Oekraïne voor de meeste analisten en politici en voor de bredere bevolking nog ondenkbaar. Hulsman had in november vorig jaar al voorspeld dat de Russische president Vladimir Poetin buurland Oekraïne zou binnenvallen. Hij ging daarmee als enige tegen de geopolitieke stroom in. Sterker nog: hij en zijn team stelden dat de inval zou gebeuren rond het tijdstip waarop Poetin de trekker daadwerkelijk overhaalde. “Toen we hadden bepaald dat hij zou binnenvallen, was het zaak vanuit militair oogpunt te bekijken wanneer het beste moment zou zijn”, zegt hij. “Volgens onze militaire analisten was het ideale moment aangebroken. Het weer slaat om, het wordt wat warmer, maar het is nog niet te nat, waardoor tanks en artilleriemateriaal nog goed kunnen bewegen. Als hij het nu niet had gedaan, moest hij wachten tot mei of later.”

Nu een snelle overname niet is gelukt, zullen de Russen alles platgooien en Oekraïne zo proberen te veroveren

Wat maakte dat u in november al durfde te stellen dat Poetin zou binnenvallen?

JOHN HULSMAN. “Het Westen analyseert zulke ontwikkelingen op een veel te gesofisticeerde manier. Daardoor is het naïef. De meeste analisten en deskundigen hebben niet genoeg naar Poetin geluisterd. Zoals de Britse militaire strateeg Lawrence Freedman zegt: de meeste mensen zeggen wat ze denken en menen wat ze zeggen. Het is zaak daarnaar te luisteren en dat ernstig te nemen. Poetin is al een hele tijd heel duidelijk geweest over de nood aan zogenoemde ‘strategische diepte’ voor Rusland.”

Wat is dat?

HULSMAN. “Dat is een strategisch concept uit de tijd van de tsaren. Hij grijpt daarnaar terug omdat het Rusland altijd heeft beschermd tegen invasies. In de achttiende eeuw heeft het daarmee de Zweedse koning Karel XII buitengehouden, een eeuw later Napoleon en nog een eeuw later de Duitse keizer en Hitler. Het idee is eenvoudig: zorg voor een ring van bevriende staten rondom Rusland. Daarmee koop je tijd bij invasies. Dat heeft altijd gewerkt en dat is ook wat Poetin nu wil. Hij klaagde onlangs nog dat met een pro-westers Oekraïne een supersonische raket in enkele minuten Moskou kan treffen. Dat idee stoort hem.”

Zijn er nog andere drijfveren die we moeten kennen?

HULSMAN. “Hij ziet zichzelf, samen met Peter de Grote en Stalin, als een van de drie grote leiders van Rusland. Peter de Grote en Stalin zijn er allebei in geslaagd van Rusland een grootmacht te maken toen het volledig aan de grond zat. Poetin ziet het als zijn historische missie om hetzelfde te doen na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. Hij is 69 jaar. Hij heeft dus niet veel tijd meer om dat te volbrengen, want hij is er al een eind mee opgeschoten.”

Hoezo?

HULSMAN. “In de hele regio heeft hij het belang van Rusland hersteld. In de Balkan is Rusland opnieuw van tel. Van Wit-Rusland wist hij een satellietstaat te maken. In de Kaukasus heeft hij dankzij de oorlog tussen Armenië en Azerbeidzjan de Russische invloed in beide landen hersteld. Hij heeft van de Syrische havenstad Tartous een Russische zeemachtbasis gemaakt. Daarmee heeft hij een mooie gordel rond Rusland gelegd, maar dat heeft allemaal geen zin als Oekraïne daar niet bij is. Dat land is te groot en ligt te centraal voor Rusland.”

Ziet Poetin een dreiging van buitenaf waartegen hij zich met die gordel wil beschermen?

HULSMAN. “Zijn drijfveer is vooral van Rusland weer een grootmacht te maken. Geen supermacht, hij weet dat dat niet mogelijk is. Daarvoor is de Russische economie te klein, de politiek te corrupt en de bevolking te oud.”

Waarom is Poetin Oekraïne niet eerder binnengevallen?

HULSMAN. “Hij denkt er al lang over na, maar dit is voor hem het ideale moment. De Verenigde Staten zijn bezig met hun interne verdeeldheid en zijn steeds meer op Azië gefocust. Europa is nog bezig aan het middagdutje waarin de Duitse bondskanselier Angela Merkel het twintig jaar lang heeft laten sluimeren. Daardoor heeft het geen leger om Poetin uit te dagen. Militaire macht doet ertoe. De Duitsers hebben zich dat nu pas opnieuw gerealiseerd.”

Net zoals ze plots doorhebben dat hun afhankelijkheid van Russisch gas niet zo verstandig is.

HULSMAN. “Poetin heeft er altijd op gerekend dat die afhankelijkheid Europa koest zou houden. Met de gaspijpleiding Nord Stream 2 zou dat nog erger zijn geweest. Daarmee zouden Merkel en de Amerikaanse ex-president Barack Obama de geschiedenisboeken in mogen als de meest overschatte staatsmensen van hun generatie. Met Nord Stream 2 zou Duitsland als een drugsverslaafde een dubbele dosis hebben gekregen en nog afhankelijker zijn geworden van Rusland. Poetin heeft dat lang heel slim uitgebuit en daarmee de verdeeldheid in Europa aangewakkerd. Duitsland heeft daardoor lang geen geostrategische visie gehad. Dat is nu in korte tijd helemaal omgedraaid.”

Angela Merkel en Barack Obama zijn de meest overschatte staatsmensen van hun generatie

Is die geostrategische ommezwaai in Europa een blijver?

HULSMAN. “Ik denk het wel. Ik gok al twintig jaar lang tegen de Europese Unie, dat het minder zou bereiken dan het wil. Ik heb daar altijd gelijk in gekregen, maar dat lijkt nu veranderd. Als risicoanalist moet je je altijd aan de feiten houden en daar je analyse rond bouwen. Voor Europa was dat militaire zwakte en een gebrek aan diplomatieke eenheid. Maar je moet je analyse bijsturen wanneer daar drastische veranderingen in komen. Dat zien we nu. In de Europese Unie is in één week tijd meer veranderd dan in de laatste twintig jaar. Ik ben van extreem sceptisch naar heel verwachtingsvol gegaan voor Europa.”

We zijn een week ver in de oorlog. Hoe brengt Rusland het ervanaf?

HULSMAN. “Vanuit militair oogpunt gaan er verschillende dingen mis. Het plan voor de invasie was veel te ingewikkeld, met een aanval op vier fronten. Ook logistiek loopt er heel wat mis voor de Russen, die bijvoorbeeld niet konden bedenken dat een panne van de eerste tank in een colonne voor een problematische vertraging kan zorgen. Poetin had ook niet gerekend op de strijdvaardigheid van de Oekraïners die zich met hand en tand verdedigen. Hij dacht zonder al te veel geweld de regering uit te drijven en een marionettenkabinet in de plaats te zetten. Het zal veel langer dan verwacht aanslepen.”

Wat zal Rusland doen met die vertraging?

HULSMAN. “Het zal veel meer willekeurig bombarderen in de steden. Ik verwacht dat de dodentol de hoogte in zal schieten. Nu een snelle overname niet is gelukt, zullen de Russen alles platgooien en Oekraïne zo proberen te veroveren. De komende zes maanden zullen verschrikkelijk zijn. Rusland zal nog meer steden veroveren en het Oekraïense verzet zal steeds verder naar het Westen worden teruggedrongen. Maar van daaruit zal het zich beter kunnen verweren en organiseren. Het conflict zal zich ontpoppen tot een guerrillaoorlog.”

Wat moeten we ons daarbij voorstellen?

HULSMAN. “Vanuit West-Oekraïne kan de Oekraïense president Volodimir Zelenski een guerrillacampagne opzetten die door de Europese Unie wordt gefinancierd, door de Verenigde Staten wordt bewapend en voldoende weerstand kan blijven bieden tegen de Russen. De verschrikkingen die Rusland zal aanrichten, zal de haat van de Oekraïners aanwakkeren en hen sterker maken. De economische sancties zullen Rusland steeds meer verzwakken. Na een jaar of drie zal Poetin helemaal uitgeput en verzwakt zijn, waardoor een van de oligarchen in zijn entourage een gooi naar de kroon zal doen. Zo’n guerrillaoorlog kan hij niet winnen. Het zal drie tot vijf jaar duren, maar uiteindelijk zie ik Oekraïne winnen.”

China zal gewoon toekijken hoe Rusland gestaag verzwakt en daarmee steeds vatbaarder wordt voor Chinese invloeden

Zijn de economische sancties van het Westen efficiënt?

HULSMAN. “Over het algemeen wel. Ze treffen iedereen die ze moeten treffen in Rusland, maar ze zouden wat gerichter mogen zijn. Dat het vastgoed van de oligarchen in Londen nog niet in beslag is genomen, is jammer, maar ik verwacht daar ook een strenger optreden. De uitsluiting uit het bankencommunicatiesysteem Swift is goed. Daar lijden wij zelf onder, maar de Russen nog meer.”

Is de uitzondering voor energiebetalingen niet hypocriet?

HULSMAN. “Ik ben te veel een realist om dat te zeggen. Dat is nodig om te overleven. De Russen hebben het geld nodig en de Europeanen het gas, terwijl zij in allerijl hun energiebeleid bijsturen. Maar de sancties zullen Rusland pijn blijven doen. Dit jaar zullen ze 7 procent van het Russische bruto binnenlands product kosten. Als de oorlog enkele jaren duurt en de sancties aanhouden, zal dat voor Poetin een zware tol zijn.”

Welke impact zal een conflict van zo’n lange duur hebben op Europa?

HULSMAN. “Daar zal op korte termijn een recessie van komen, omdat de grondstoffenprijzen door het dak zullen gaan. Die zullen de inflatieproblemen die we voor de oorlog al hadden, verergeren en de economische groei afzwakken.”

Welke rol speelt China?

HULSMAN. “Geen. China zal niets doen en gewoon toekijken hoe Rusland gestaag verzwakt en steeds vatbaarder wordt voor Chinese invloeden. China zal dit jaar vooral met zichzelf bezig zijn. Dit is het jaar waarin de Chinese president Xi Jinping zichzelf voor het leven betonneert in zijn dictatorschap. Hij wil niets te abrupt doen, om dat niet te verstoren. Hij wil een rustig jaar waarin hij aan het einde op maoïstische wijze voor het leven gezalfd wordt. China wint bij deze situatie door gewoon niets te doen en af te wachten.”

Waar zult u de komende tijd op focussen om de situatie correct te kunnen blijven inschatten?

HULSMAN. “Je moet continu alert zijn voor nieuwe ontwikkelingen en veranderingen. Normaal analyseren wij van macro- naar microniveau, maar nu moet dat andersom. Stel je voor dat Rusland onverwachts doorbreekt, of dat Oekraïne opgeeft, of dat Zelenski wordt gedood en er geen opvolger is. We kijken ook naar de weerbaarheid van de Oekraïners en de militaire strategie van Rusland. We moeten continu de feiten op het terrein bekijken. Als daar iets aan verandert, wijzigen ook de tijdlijnen en de scenario’s die ik nu voor ogen heb. Zoals John Maynard Keynes zei: als de feiten veranderen, verander ik van mening.”