‘Een zevende staatshervorming betekent onbetaalbare federale bevoegdheden verhuizen naar regio’s met al onbetaalbare uitgaven.’

‘De ongemakkelijke waarheid is dat het hervormen van de staat niet gaat over het verbeteren van de lekkende staatshuishouding en het manke staatsbestuur, maar over het onderhouden daarvan. Hoog tijd om de logica om te keren’, stelt professor Marc De Vos.

De federale regering wil zich ontpoppen tot een regering die het crisisbeheer overstijgt. De tijdloze werven van onze gescleroseerde politiek – de arbeidsmarkt, belastingen, pensioenen, de overheidsschuld, de gezondheidszorg, energie – moeten tegen de nationale feestdag een doorbraak krijgen. Ik hoop op een ademstoot, maar verwacht een zucht. De opkomende stagflatie betekent vooral meer partijpolitieke spanning over meer crisisbeheer.

De vraag wat het federale niveau nog vermag tegen 2024 wordt ook ingehaald door de vraag wat er federaal overblijft na 2024. Het is een publiek geheim dat Bart De Wever (N-VA) en Paul Magnette (PS) in de finaal mislukte regeringsonderhandelingen een deal hadden over feitelijk confederalisme. Die verstandhouding tussen de onvermijdelijke partijen voor elke staatshervorming wordt blijkbaar onderhouden tussen de N-VA en Vooruit, nog altijd de zusterpartij van de PS.

Daartegenover profileren de Vlaamse liberalen zich als een partij voor federale werkbaarheid, met onder meer een federale kieskring en een nieuw kiesstelsel dat politieke versplintering wil keren. Rationeel bestaat de weg naar beter bestuur in België niet noodzakelijk uit meer regionaliseren, maar herfederaliseren staat haaks op de historische, culturele en sociaaleconomische grondstroom van een land dat als samenleving uiteendrijft. Maar tussen droom en daad van een zevende staatshervorming staan wetten in de weg en praktische bezwaren.

Na zes afleveringen is dit de balans: van zijn 143 miljard euro belastinginkomsten in 2022 houdt het federale niveau er minder dan 23 miljard over. Voor bijna 85 procent is het een doorschuifluik dat tegengestelde regionale realiteiten dichtsmeert en de uitdijende welvaartsstaat onderhoudt met federale belastinginkomsten. Met de resterende 15 procent moeten zowat alle klassieke kerntaken van de overheid worden betaald, waaronder defensie, politie, justitie en nationale veiligheid, boven op de werkingslast van de overheid zelf.

Het resultaat kennen we. De uitgeklede federale staat geeft bijna het dubbele uit van wat hij aan eigen middelen heeft, en nog altijd knellen overal nood en achterstand. Elke verdere regionalisering van bevoegdheden regionaliseert structurele federale tekorten richting de regio’s. Diezelfde regio’s zitten zelf al diep in het rood. Brussel en Wallonië geven jaarlijks pakweg 20 procent meer uit dan hun inkomsten. Hun totale schuldgraad ligt al fors boven 200 procent. Vlaanderen heeft een tekort van meer dan 5 procent, maar het heeft wel de marge en de ambitie om beter te doen.

Een zevende staatshervorming is de kwadratuur van een begrotingscirkel: onbetaalbare federale bevoegdheden verhuizen naar regio’s met al onbetaalbare uitgaven. Het lijkt onwaarschijnlijk dat Brussel of Wallonië willen tekenen voor een georganiseerd faillissement. Er zijn dus maar twee opties. Ofwel moeten de uitgaven fors omlaag, ofwel moeten de inkomsten fors omhoog. Een staatshervorming betekent ofwel minder staat, ofwel meer belastingen en transfers van Noord naar Zuid. De liberale familie die tegen de staatshervorming is, is de enige die pleit voor minder staat. De andere families willen ofwel meer regionale staat, ofwel meer staat zonder meer. Daarom vinden Vlaams-nationalisme en socialisme elkaar.

Welke prijs is Vlaanderen bereid te betalen? Hoeveel territorium heeft het veil om Brussel niet eeuwig aan het infuus te houden? Hoeveel geld heeft het over om de pil van de ondergefinancierde bevoegdheden voor Wallonië te vergulden? Hoeveel van de erfenis aan federale overheidsschulden en vergrijzingskosten wil het torsen? De ongemakkelijke waarheid is dat het hervormen van de staat niet gaat over het verbeteren van de lekkende staatshuishouding en het manke staatsbestuur, maar over het onderhouden daarvan. Hoog tijd om de logica om te keren.