‘Duitsland doet Europa ontsporen’

We hebben de Europese rechtsstaat – van Schengen tot de mensenrechten – voor de Turken laten varen en we betalen er nog voor ook! Dat zegt Marc De Vos, directeur van denktank Itinera en doceert aan de UGent.

De Europese Unie heeft een pact met de duivel gesloten om de bewaking van haar buitengrenzen in duurbetaalde onderaanneming te plaatsen. In de naoorlogse politieke geschiedenis van Europa is mij geen precedent bekend waarin de wereldwijde vaandeldrager van sociale rechten zo cynisch de eigen principes verkracht. Elk greintje internationaal respect dat Europa nog genoot als lichtpunt van democratie, vrijheid en menswaardigheid, is weg.

Voorbij de calculus van vrede, economie en macht, is idealisme de motor van wat ooit nog het ‘Europese project’ heette. Europese eenmaking is een moreel initiatief, gedragen door Europese politieke elites die gaandeweg hun bevolking moeten meekrijgen. Die elite heeft nu de ziel van Europa verkocht. Wie nog geen euroscepticus was, heeft de plicht het te worden. Een Unie zonder legitimiteit verdient de steun van haar bevolking niet. Dit is EU-exit, koren op de molen voor de Brexit.

Al meer dan vijftig jaar gooit Europa zijn identiteit te grabbel in een geopolitiek ganzenspel met Turkije. In 1963 al werd een associatieverdrag gesloten dat Turkije economisch in het Westerse kamp van de Koude Oorlog moest verankeren. De geografische positie en het lidmaatschap van de NAVO maakte Turkije tot een noodzakelijke bondgenoot. Een bondgenoot die zich graag tot Europa wilde rekenen, waartegen Europa onder Amerikaanse druk niet neen kon zeggen, maar die niet Europees is.

Het Turkse lidmaatschap van de Europese Unie staat intussen op automatische piloot: zodra het land voldoet aan formele voorwaarden van democratie, rechtsstaat, mensenrechten en markteconomie, heeft het theoretisch recht op aansluiting. Het heeft nog nooit aan die voorwaarden voldaan. Maar het zou zich wel geleidelijk hervormen, de wortel van beloofd lidmaatschap achterna lopend. We zien nu het omgekeerde. Het is niet de EU die Turkije Westers maakt, maar Turkije dat de EU autoritair maakt. We hebben de Europese rechtsstaat – van Schengen tot de mensenrechten – voor de Turken laten varen en we betalen er nog voor ook!

Generaties bange Europese leiders hebben in hun handelingen met Turkije de ruggengraat van Europese waarden opgelost in een bad van politieke correctheid. Maar voor de huidige schande draagt Angela Merkel een verpletterende verantwoordelijkheid. Met een feitelijke Brexit – Groot-Brittannië is geen lid van de eurozone of de Schengenzone – een verzwakt Frankrijk, een stuiptrekkend Zuid-Europa en een balorig Oost-Europa, is Duitsland al jaren de politieke leider van de Europese Unie. Zijn trackrecord is dramatisch.

Economisch is besparen en hervormen noodzakelijk om uit het euromoeras te geraken. Maar het is niet voldoende. Zonder substantiële schuldkwijtscheldingen en investeringen wordt euromalaise een chronische ziekte: ongeneeslijk maar niet dodelijk, tenzij voor de politieke cohesie van de Europese Unie. In de vluchtelingencrisis koos Merkel voor de vlucht vooruit. Ze heeft schromelijk zichzelf overschat en anderen onderschat. Duitsland ‘kann es nicht schaffen’. Het kan de vluchtelingenstroom niet aan en het kan de andere lidstaten niet mobiliseren. Ofwel heeft Duitsland zich grandioos misrekend, ofwel heeft het grandioos mismeesterd. Beide zijn onvergeeflijk op dit niveau.

In de crisis met de Krim en Oekraïne is Merkel de zogenaamde ‘Russland Versteher’. Haar Oost-Europees begrip voor het verwrongen wereldbeeld van Poetin gooide en gooit ook daar West-Europese waarden overboord. Geconfronteerd met een ontspoorde vluchtelingencrisis is het opnieuw Merkel die capitulatie aan Turkije als een voldongen feit aan de rest van Europa presenteert. De economische locomotief Duitsland doet de Europese Unie politiek en geopolitiek ontsporen.

Europa kan dus nog altijd niet zonder de Amerikanen. Tijdens de burgeroorlog in de Balkan hadden we nog Bill Clinton die militair tussenkwam om Europa te redden. Barack Obama heeft over Syrië gespeecht maar niet gehandeld. Zijn retorische ‘rode lijn’ over chemische wapens werd door Assad straffeloos overschreden. Dat was het begin van de escalatie en de Russische interventie die van de vluchtelingenstroom een echte exodus hebben gemaakt. Misschien is het wachten op een volgende Clinton in het Witte Huis. Maar de blamage voor Europa is totaal. Wie zijn eigen normen en waarden verkracht, gaat naar de hel.