De rente is verhoogd, nu nog de rente verhogen

De Amerikaanse centrale bank heeft een einde gemaakt aan zeven jaar nulrente zonder paniek op de markten te veroorzaken. Toch is het te vroeg om victorie te kraaien, de normalisatie van het beleid is pas begonnen.

De Federal Reserve heeft woensdag zijn beleidsrente verhoogd van 0 à 0,25 procent naar 0,25 à 0,5 procent. Op zich een minieme verhoging. En toch is de beslissing historisch. De rente stond al sinds december 2008 op nul, een uitzonderlijke maatregel om de crisis te bestrijden. En een renteverhoging in de Verenigde Staten was zelfs al van juni 2006 geleden.

Het einde van het nulrentebeleid was de voorbije jaren hét onderwerp van gesprek op de markten. De vrees was dat een hogere Amerikaanse rente beleggers weg zou lokken uit de risicovolle activa waar ze de afgelopen jaren rendement zochten. Maar een dag na de renteverhoging lijkt de angst voor een afstraffing op de beurzen en een sterke stijging van de rentes en de dollar ongegrond. Sterker nog: Wall Street sloot woensdag vlotjes hoger, de Europese beurzen dikten een dag later vrolijk anderhalf procent aan. En de Amerikaanse tienjaarsrente en de dollar daalden zelfs licht. Beleggers houden het hoofd met andere woorden opvallend koel.

Anticipatie

Op zich hoeft de positieve reactie op de beurzen niet te verbazen. Fed-voorzitster Janet Yellen beklemtoonde tijdens haar persconferentie dat de beslissing een teken van vertrouwen is in de Amerikaanse economie, een signaal dat de VS de crisis nu definitief achter zich laten. Bovendien is dit zowat de minst onverwachte beslissing uit de geschiedenis van het centraal bankieren. Yellen kondigde de renteverhoging al maanden aan, en zowat elke econoom ter wereld ‘voorspelde’ het strakkere beleid.

“De laatste maanden was al die aandacht voor de Fed niet veel meer dan nutteloos gestaar”, zegt Dirk Thiels, hoofdstrateeg van KBC Asset Management. “Een renteverhoging was ondertussen onvermijdelijk, want de werkloosheid in de VS is fors gedaald en er begint wat inflatie de kop op te steken”

Net omdat de markt wist dat de beslissing zou komen, hadden beleggers ruim de tijd om te anticiperen. De positieve marktreactie daags na de renteverhoging verbergt dan ook dat er de voorbije maanden al ‘slachtoffers’ gevallen zijn. Vooral veel groeilanden beleven een echt rotjaar. De hogere Amerikaanse rente maakt beleggen in de VS aantrekkelijker, en dus haalden investeerders geld weg uit de opkomende landen. De keldering van de grondstoffenprijzen maakt de economische malaise voor de groeilanden compleet.

Risico

Nu de eerste sprong in het duister achter de rug is, verschuift de aandacht naar de timing van de tweede renteverhoging. En wat na die tweede stap? “Yellen belooft de rente zeer geleidelijk te verhogen. En ze zegt dat ze daarbij zal afgaan op de evolutie van de economie. Daarmee liggen dus alle opties open”, meent Thiels. Met andere woorden: ook de komende maanden zullen beleggers elk woord van de econome binnenstebuiten keren op zoek naar signalen over haar beleidsplannen.

“De vraag is nu hoe snel Yellen de rente gaat verhogen”, aldus Bart Van Craeynest, hoofdeconoom van Econopolis. “Er zijn twee fases in een cyclus van renteverhogingen. In een eerste fase is er nog geen gevaar voor inflatie. We spreken eerder van een normalisering van het beleid: de rente gaat vooral hoger om ze opnieuw te kunnen verlagen als de volgende crisis zich aandient. Pas in een tweede fase – als de inflatie aantrekt – gaat de centrale bank echt op de rem staan. En dan pas wordt het gevaarlijk voor de markten en de economie.”

“Het voornaamste risico is dat de inflatie nu sneller toeneemt dan beleggers aannemen”, stelt Van Craeynest verder. De Fed verwacht zijn rente tegen eind 2017 op te trekken tot 2,4 procent. De markt daarentegen denkt dat de rente veel trager zal stijgen, een signaal dat beleggers niet geloven dat de inflatie snel zal aantrekken. “De markt is compleet onrealistisch”, stelt Thiels. “De lage inflatie nu is vooral nog het gevolg van de daling van de olieprijs. Maar dat effect zal uit de cijfers verdwijnen. En dan zal de inflatie plots veel hoger ogen. Alleen moeten beleggers dat blijkbaar eerst zien voor ze het geloven.”

Volatiliteit

Als de markt ongelijk krijgt, en de inflatie en de rente stijgen sneller dan verwacht, dreigen barre tijden voor beleggers. Thiels ziet vooral onheilswolken samenpakken boven de obligatiemarkt, omdat een stijging van de rente omgekeerd een daling van de obligatiekoersen betekent. “Een periode van snel stijgende rentes valt niet uit te sluiten in 2016”, klinkt het. Voor de aandelenmarkten is Thiels optimistischer. “Voor aandelen blijft de voornaamste boodschap van de renteverhoging dat het beter gaat met de economie.”

De KBC-strateeg denkt voorts dat ook andere centrale banken hun extreem soepele beleid ter discussie zullen beginnen stellen, nu de Fed als eerste de weg naar een normalisering is ingeslagen. “Het plaatje oogt vandaag veel rooskleuriger dan hun beleid doet uitschijnen. Je ziet dat ook in de Europese Centrale Bank de discussie leeft of meer stimulus wel nog nodig is.” Van Craeynest verwacht alvast dat de periode van meer en hevigere marktschommelingen nog niet voorbij is. “Door het soepele beleid kenden we een lange periode van lage volatiliteit. Nu het einde van het gratis geld aanbreekt, creëert dat onzekerheid.”

Jasper Vekeman