‘De gratis-politiek vernietigt de gezonde dynamiek tussen de overheid, de markt en het individu’

‘Wat ook de ideologische obediëntie zij, ten zuiden van het land lijkt het uitkeren à gogo.’ Dat zegt Marc De Vos, fellow bij het Itinera Institute in Brussel.

Er is de Titanic, er is dansen op de lekgeslagen Titanic en er is Wallonië. Dat is zowat de conclusie van enkele weken opbod over basisinkomen, participatie-inkomen, jeugdkapitaal voor elke jongere, energiesubsidies, minimumloon en uitkeringen tussen de PS, de MR, Ecolo en Les Engagés. Wat ook de ideologische obediëntie zij, ten zuiden van het land lijkt het uitkeren à gogo.

Waarom is dit te gek voor woorden? Er is de bedenkelijke staat en trend der overheidsfinanciën op alle Belgische niveaus, evenzeer wekenlang gerapporteerd door nationale, Europese en internationale instanties. Blijkbaar kan geen enkele analyse van de onhoudbaarheid van de overheidsuitgaven de Franstalige partijen ervan weerhouden meer uitgaven te beloven. Voor wie enig besef heeft van de context waarin we leven, is dat verbijsterend.

De bloedrode structurele overheidstekorten reflecteren de wereld van nu. Die staat op kapseizen. De inflatie veralgemeent, de economie vertraagt, de toevoerketens stokken, de rente loopt op en het tijdperk van goedkope schulden loopt af. De fossiele-energieschaarste gekoppeld aan de groene energietransitie en geopolitieke spanningen zet alles onder een domper van meerkosten en meeruitgaven. De oorlog in Oekraïne betekent honderden miljarden euro’s aan eigen defensie, aan militaire, economische en humanitaire hulp, en aan voedselbevoorrading voor kwetsbare landen.

In zo’n volatiele en bedreigende context is het de opdracht van de politieke leiders de bevolking bewust te maken van de offers die ons wachten, en daarvoor scenario’s te plannen. Het contrast met de cadeaupolitiek is stuitend. De lichtzinnigheid waarmee de factuur naar ‘vermogens’ of ‘de rijken’ wordt doorverwezen, is tergend. Iedereen weet dat Franstalige beloftepolitiek in Vlaanderen wordt betaald. Iedereen weet dat de federale regering ons peperdure en ultracomplexe belastingarsenaal aan een grondige hervorming moet onderwerpen.

Dit is de kern van de zaak: beloftes voor nieuwe uitkeringen en nieuwe belastingen miskennen de politieke verantwoordelijkheid om de bestaande wildgroei aan uitkeringen en belastingen te hervormen. Dat is een patroon. Partijen beloven graag gratis inkomen of kapitaal voor jongeren. Maar ze vergeten hun collectieve verantwoordelijkheid voor de erfenis van de tienduizenden euro’s overheidsschulden en pensioenbeloftes waarmee elke jongere in dit land is opgezadeld.

Partijen geloven dat een dosis gratis geld jongeren een doorstart in het leven kan gunnen, en zichzelf uiteindelijk zal terugverdienen. Maar ze zijn verantwoordelijk voor datgene wat de levenskansen van de jongeren het meest maakt of kraakt: onderwijs. Het is gemakkelijker gratis geld uit te delen dan het onderwijs kwalitatiever en inclusiever te maken. Het is gemakkelijker een startkapitaal voor wonen te beloven dan de ruimtelijke ordening, het vergunningsbeleid en de woningmarkt te verbeteren, zodat het aanbod groeit en de prijzen betaalbaar blijven.

Gratis-politiek vernietigt de gezonde dynamiek tussen de overheid, de markt en het individu. De overheid verwaarloost kerntaken, om dan met extra geld de kwalijke gevolgen daarvan te compenseren. De bedrijven rekenen op subsidies en voorkeursbehandeling in plaats van op goed bestuur. De burgers denken dat de overheid hen moet financieren, terwijl de overheid alleen kan faciliteren en wel degelijk door de burgers wordt gefinancierd.

Finaal is iedereen slechter af. De overheidsuitgaven blijven onbeheersbaar, de economie blijft ondermaats, de kansen blijven ongelijk of onderbenut, en de politiek blijft overbevraagd. Gratis geld is niet alleen budgettaire waanzin. Het is ook moreel verwerpelijk en politiek destructief. Het is tijdelijke doping, die het onderliggende verval maskeert, en het uiteindelijk verergert.