De balans: is Beieren straks nog een gidsregio voor Bart De Wever?

Zondag trekken de inwoners van Beieren naar de stembus voor regionale verkiezingen. De conservatieve CSU van minister-president Markus Söder blijft met een verwachte 37 procent de grootste partij. Voor N-VA-voorzitter Bart De Wever zijn de CSU en het economisch welvarende Beieren al jaren een referentie. Maar blijft dat wel zo? Want in München heeft men geen antwoord op de rechts-radicale AfD, die aan een opmars bezig is.

In de aanloop naar de verkiezingen van 9 juni 2024 brak N-VA-voorzitter Bart De Wever meer dan eens een lans voor een politieke herverkaveling. Door het afkalvende electoraat van de traditionele partijen hoopt hij dat er ruimte komt voor een grote, centrumrechtse, conservatieve partij. Naar analogie met de CSU, de Christlich-Soziale Union, die al decennia het mooie weer maakt in Beieren, de rijkste deelstaat van Duitsland.

Bart De Wever refereert al jaren graag aan Beieren. Niet enkel omdat een conservatieve partij daar de dienst uitmaakt, ook omdat de deelstaat economisch gelijkenissen vertoont met Vlaanderen. Beide regio’s waren lange tijd vooral agrarische gebieden. Maar na de Tweede Wereldoorlog is dat veranderd. Dankzij de toen nog relatief lage lonen en de aanwezigheid van de haven van Antwerpen trokken multinationals naar Vlaanderen en volgde in ijltempo een industrialisering. Tegelijk ontwikkelde zich een netwerk van kmo’s.

In Beieren was het niet anders, mee geholpen door de immigratie van Duitsers die na de oorlog uit Polen en Tsjechië moesten vertrekken. Velen waren in de auto-assemblage aan de slag. Ze lagen aan de basis van succesbedrijven als BMW. De Alpenregio werd de rijkste deelstaat van Duitsland en stond ook technologisch aan de top. Iedereen in Duitsland weet waarover het gaat wanneer men over “Laptop und Lederhosen” spreekt. Anno 2023 blijft Beieren een economisch buitenbeentje. Daar waar de Duitse economie in het eerste halfjaar een krimp van 0,3 procent kende, groeide die in Beieren met 0,5 procent.

Geen absolute meerderheid meer

Het economische succesverhaal van de meest zuidelijke deelstaat is onlosmakelijk verbonden met dat van de CSU. Onder de legendarische minister-president Franz-Josef Strauss (1915-1988) moderniseerde Beieren snel. De CSU boekte bij de regionale verkiezingen decennialang vlot een absolute meerderheid.

Maar nu zit de mot erin. In 2008 haalde de CSU voor het eerst sinds lang geen absolute meerderheid meer in de regionale Landtag. In 2013 lukte dat wel weer, maar in 2018 leden de conservatieven een smadelijke nederlaag: 37 procent voor de CSU. Van zo’n score kan een partij als de N-VA in Vlaanderen enkel dromen, maar voor de CSU betekende dat het einde van de almacht. De partij die voor Bart De Wever de referentie is, moet sindsdien regeren met de Freie Wähler, een conservatief-liberale partij die de lokale belangengroepen verdedigt. Het ziet ernaar uit dat de CSU onder leiding van minister-president Markus Söder zondag een vergelijkbare score haalt als in 2018, rond 37 procent. Een nieuwe coalitie met de Freie Wähler (15% in de peilingen) dient zich aan.

Markus Söder hoopte stemmen terug te winnen door een populistische campagne te voeren. Hij hakt zwaar in op de federale regering in Berlijn en vooral op de groenen die voor hem een “verbodspartij” zijn. Maar de CSU blijft ter plaatse trappelen in de peilingen.

Geen antwoord op rechts-radicalisme

De conservatieve christendemocraten zitten in een comfortabele positie, omdat de andere traditionele partijen opvallend zwak scoren. De sociaaldemocratische SPD zou amper 9 procent van de stemmen halen, de liberale FDP worstelt met de kiesdrempel. Het doet aan Vlaanderen denken, waar de traditionele partijen in een existentiële crisis zitten. Waar Söder echter geen antwoord op heeft, is de opkomst van de rechts-radicale Alternative für Deutschland (AfD). Die partij zit sinds 2018 in het Beierse Parlement en strijdt in de peilingen met de Freie Wähler en de Groenen om de tweede plaats. Elk van die partijen wordt rond 15 procent geschat. Als AfD zondagavond het nummer twee of drie is, zou dat voor de CSU een vernedering zijn. Decennialang was het de mantra in München “dat er rechts van ons geen democratisch gelegitimeerde partij mag zijn”. Afgezien van eind jaren tachtig met de kortstondige opkomst van de extreemrechtse Republikaner, onder leiding van de ex-SS’er Franz Schönhuber, wist de CSU altijd haar rechterflank af te dekken.

Nu lijkt het erop dat men nog lang zal moeten leven met een partij als AfD. Net zoals de N-VA dat in Vlaanderen moet doen met het Vlaams Belang. Waarbij op bepaalde momenten druk komt van de achterban om toch maar een coalitie te vormen met een radicaal-rechtse partij. Ook in Duitsland bestaat een cordon sanitaire rond AfD. Maar Friedrich Merz, de nummer één van de CDU, de federale zusterpartij van de CSU, blies daarover de voorbije weken warm en koud, om uiteindelijk te besluiten dat er niet kan worden samengewerkt met radicaal-rechts.

Een sterke score van AfD kan ook de toekomstplannen van Markus Söder op de helling zetten. Hij droomt ervan bij de federale verkiezingen in 2025 een gooi te doen naar het kanselierschap in Berlijn. De kwaliteitskrant Frankfurter Allgemeine Zeitung voorspelde deze week echter dat die ambities zondagavond al gefnuikt kunnen worden. Als AfD de tweede politieke kracht in Beieren wordt en de CSU onder 35 procent zakt, kan Söder zijn federale plannen opbergen.