De balans: goedgevoelsubsidies zullen de wereld niet redden

De zaak-Kaouakibi toont aan hoe slordig soms wordt omgegaan met de toekenning van overheidsgeld. Het is niet omdat projecten het etiket urban, cool of diversity dragen, dat ze met een grote zak subsidies sowieso het beoogde resultaat zullen bereiken.

Het is de taak van het gerecht om uit te zoeken of er sprake is van malversaties in het netwerk van vzw’s en vennootschappen van de sociaal onderneemster en politica Sihame El Kaouakibi (Open Vld). Maar nu al is duidelijk dat verschillende van haar projecten niet echt een succes zijn.

Wannawork bijvoorbeeld, dat als doel heeft jonge allochtonen aan een baan te helpen. Met een startkapitaal van 500.000 euro is Wannawork erin geslaagd na vier jaar twintig jongeren aan werk te helpen. Ondertussen staat een verlies van 75.000 euro in de boeken. We kunnen hier gerust van een mislukt project gewagen.

Jan Denys, arbeidsmarktexpert bij Randstad, heeft gelijk als hij zegt dat dit “een belediging is voor bedrijven die wel presteren op het terrein. En dat zonder subsidies.” Randstad loodst jaarlijks 500 allochtonen naar een baan. De ‘aan het werk versus kapitaal’-ratio ligt bij uitzendbedrijven steevast een stuk hoger dan bij gesubsidieerde vzw’s. En dat terwijl de vakbonden vaak zeer kritisch zijn voor de uitzendmarkt, die in hun ogen volgens te flexibele regels functioneert. De realiteit is dat privébedrijven nog altijd de meest geschikte spelers zijn om mensen uit kansengroepen naar een baan te loodsen.

Subsidies als enige bestaansreden

Er is natuurlijk niets mis met het subsidiëren van vzw’s en non-profitprojecten die op hetzelfde domein actief zijn. Maar subsidies kunnen niet vrijblijvend worden toegekend. In zijn boek Overheid + Markt schrijft de econoom Ivan Van de Cloot dat subsidies op zeker twee manieren moeten worden getoetst: bereiken ze het beoogde effect, en vormen ze de efficiëntste wijze om dat resultaat te halen. Het is best mogelijk dat het gewenste gedrag of doel ook zonder subsidies was gerealiseerd, of dat de baten niet opwegen tegen de kostprijs

Bij de projecten van Sihame El Kaoukibi en haar entourage overheerst het beeld dat het gemakkelijk is om overheidsmanna te krijgen, als men maar het etiket urban, cool of diversity draagt. De controle achteraf op het gebruik van die middelen is op zijn minst slordig te noemen.

In een opiniestuk in De Morgen schrijft Dyab Abou Jahjah, het voormalige kopstuk van de Arabisch-Europese Liga, dat politici twintig jaar geleden bij hem in de rij stonden om subsidies toe te kennen. Ze wilden vooral hun eigen geweten sussen, en allochtonen die het moeilijk hadden steunen. Maar zulke ‘goedgevoelsubsidies’ zullen de wereld niet redden.

Abou Jahjah schrijft dat politici geschokt waren, toen hij subsidies weigerde. De reden? Abou Jahjah had zelf voor gesubsidieerde organisaties gewerkt en gezien dat subsidies een negatieve impact hadden: “In het beste geval maken ze organisaties politiek lam, afhankelijk en bang. In het slechtste geval worden de subsidies hun enige bestaansreden. Alles gebeurt dan in functie van de subsidies.”

De politiek wacht af

De zaak-Kaouakibi zou de aanleiding moeten zijn om met de fijne kam door het Vlaamse subsidiesysteem te gaan. Of dat zal gebeuren, is nog de vraag. De politieke partijen zijn vooral met zichzelf bezig.

Voor Open Vld komt dit zeer ongelegen. De liberalen proberen zich al een tijd te profileren als een hippe en diverse stadspartij. Met andere, klassieke sociaaleconomische thema’s valt nog weinig eer te halen. Ondanks bijna 22 jaar in de federale regering zijn de overheidsfinanciën nog altijd kaduuk, is de vergrijzing niet gefinancierd, is de belastingdruk torenhoog en presteert de arbeidsmarkt ondermaats. In de regering-De Croo wordt Open Vld steevast in het defensief gedrukt door de linkerflank onder leiding van de PS.

Figuren als Sihame El Kaouakibi moesten helpen om de partij een nieuwe smoel te geven. Als blijkt dat er effectief malversaties zijn geweest, dan wordt de jongedame per direct afgeserveerd. De imagoschade blijft.

Ondertussen is het opvallend stil bij de N-VA, een partij die zich in het verleden nochtans graag profileerde als de verdediger van een transparant subsidiebeleid. De reden van de terughoudendheid: in het verleden kende schepen van Jeugd Nabilla Ait Daoud (N-VA) veel fondsen toe aan Let’s Go Urban. Toen rezen al vragen over de projecten van El Kaoukibi en haar team. En wat ondertussen bijna vergeten is: de N-VA heeft jaren geleden hard geprobeerd om El Kaoukibi op de Antwerpse lijst te krijgen. Het zou weleens kunnen dat de collateral damage van deze zaak niet beperkt blijft tot de liberalen.