Coronacrisis: ‘Financiële markten schreeuwen om hulp’

“De voornaamste kopzorg is een schuldencrisis die het bankensysteem en de financiële markten infecteert”, zegt Trends-hoofdredacteur Daan Killemaes.

Het coronavirus heeft ook in de economie een morbide voorkeur voor de zwakkeren, zoals bedrijven die een hoge schuldenlast torsen, maar amper of geen winst maken. Voor hen kan een verkoudheid al uitmonden in een strijd op leven en dood. Maar niet alleen zwakke bedrijven dreigen voor de bijl te gaan, ook landen met een hoge overheidsschuld en een zwakke economische groei zijn kwetsbaar voor tegenslag. Italië past dat schoentje. Het land wordt midscheeps getroffen door de coronacrisis, terwijl de groei al zwak en de overheidsschuld ongemakkelijk hoog was. De financiële markten beginnen opnieuw een onderscheid te maken tussen de zwakkere en de sterkere eurolanden. Het renteverschil tussen Italië en Duitsland bijvoorbeeld loopt opnieuw op. Het coronavirus maakt herinneringen aan de Europese schuldencrisis weer heel levendig.

De financiële markten beseffen dat het coronavirus lelijk huis kan houden in de economie omdat de natuurlijke weerstand van het mondiale bedrijfsleven de voorbije jaren is afgenomen. Zelfs als de besmetting nog kan worden ingedijkt, zou de groei van de wereldeconomie vertragen met 0,5 procentpunt. Dat is nog het beste scenario, maar zelfs in dat scenario lijkt een recessie in Europa onafwendbaar. Op de beurzen en de obligatiemarkten hing begin deze week de geur van paniek. Een Amerikaanse langetermijnrente van minder dan 0,5 procent wijst zowel op de vrees voor een mondiale recessie als op een blinde vlucht naar veiligheid. De overheden en centrale banken kunnen de volgende dagen en weken vol aan de bak, in eerste instantie om het virus in te dijken, maar ook om de economische klap op te vangen. Het is tijd om de cavalerie uit te sturen. Italië zal de steun van de Europese Unie en de Europese Centrale Bank (ECB) nodig hebben om een financiële catastrofe voor te blijven.

De kneusjes van de mondiale economie stonden al langer onder druk door de handelsoorlogen en de slappe conjunctuur. De coronacrisis is in principe tijdelijk, maar erger is dat een oplopende schuldenlast het afweersysteem van het bedrijfsleven structureel heeft aangetast. Sinds de financiële crisis van 2008 is de schuldenlast nooit hoger geweest, ook niet in procent van het mondiale bruto binnenlands product (bbp). De OESO berekende dat het mondiale bedrijfsleven eind 2019 13.500 miljard dollar schulden torste. Dat is het dubbele van eind 2008. Bovendien is de schuldenlast vooral opgelopen bij zwakkere bedrijven. Er mag niet veel misgaan, of er dreigen er veel over de kop te gaan. De risicopremies op risicovollere bedrijfsobligaties lopen snel op. Financiële markten geven vitaminen als de patiënt gezond is, maar trakteren op extra infecties als de patiënt ziek is. Daarnaast vonden Rusland en Saudi-Arabië dit het geschikte moment om een prijsoorlog te beginnen, met de Amerikaanse schalieoliesector als belangrijkste slachtoffer. Een lagere olieprijs is op langere termijn een bonus voor de wereldeconomie, maar op korte termijn dreigen er extra faillissementen in de sector.

De voornaamste kopzorg is daarom een schuldencrisis die het bankensysteem en de financiële markten infecteert, wat de economie zou verzwakken. Wie dat risico wegwuift, moet de koersen van de Europese banken eens bekijken. Ze zijn opnieuw gedaald tot het crisisniveaus. Tegen die achtergrond mag het niet verbazen dat de centrale banken ingrijpen. De Amerikaanse centrale bank verlaagde de beleidsrente al met 50 basispunten. Het is een preventieve ingreep om meer ellende voor te blijven, en het zal wellicht niet de laatste zijn. Ook de ECB zal iets moeten doen, maar voorzitter Christine Lagarde heeft weinig speelruimte. Een nog negatievere beleidsrente dreigt de Europese banken helemaal dood te knijpen. De remedie zou nog erger dan de kwaal kunnen zijn. Blijft over om via een politiek van geldverruiming de kredietmarkten draaiende te houden, en om de overheden te smeken met een agressiever budgettair beleid de economische schade te beperken. De fundamentele bedenking dat centrale banken met het soepele beleid de schuldenverslaving aanmoedigen en de weerstand van de economie ondermijnen, zijn zorgen voor morgen. Een economisch vaccin om de economie weerbaarder te maken is niet meteen voorhanden.