‘China verkiest Rusland’

Laten we geen illusies koesteren over wat er in Oekraïne echt op het spel staat, zegt professor Marc De Vos.

Toen ik enkele weken geleden China wegzette als een objectieve bondgenoot van Rusland na de invasie van Oekraïne, grepen enkele bezorgde lezers naar hun e-mail. Doet China geen poging tot neutraliteit om een wereldbrand te vermijden? Wil China niet proberen de globalisering te redden in plaats van ze te begraven? Hullen andere landen zich dan ook niet in voorzichtigheid, getuige India, Zuid-Afrika, Brazilië of Israël? Dat zijn terechte nuances. Maar ze veranderen niets aan de fundamenten.

Net als Rusland onder Poetin is China onder Xi de renaissance van een onverwerkt verleden van de Koude Oorlog. Ooit, respectievelijk onder Boris Jeltsin en Deng Xiaoping, leken beide landen op weg naar een westers staatsmodel. Dat is voorbij. Beide regimes zijn autoritair, China officieel communistisch, Rusland verlangend naar de grootheid van de Sovjet-Unie. Een westerse democratie is een existentiële bedreiging voor de machthebbers in Moskou als in Peking. Denk aan Tiananmen en Hongkong. Denk aan de Maidanrevolutie.

Zowel voor China als voor Rusland is de internationale wereldorde een westerse machtsorde, gemaakt met westerse waarden, normen en regels, op maat van Amerika en voor de bestendiging van de Amerikaanse suprematie. De strijd om Oekraïne is ook een strijd om de template van de wereldorde van de 21ste eeuw. Blijven volkssoevereiniteit, rechtsstaat en democratie het leidmotief, of kantelen we richting een wereld met invloedssferen van regionale grootmachten? Een multipolaire wereld betekent minder Amerikaanse macht en meer Chinese en Russische macht. Als Rusland ook maar een nanometer territorium wint of opnieuw salonfähig wordt in het concert der naties, zal het China een groot cadeau hebben gedaan.

China recupereert en cultiveert de Russische propaganda over de zogenaamde bedreiging van de NAVO. Enkel landen met offensieve territoriumambities kunnen een defensieve alliantie als bedreigend zien. Ook China dus. China is beducht voor een NAVO-scenario in Azië. Er bestaat al een veiligheidssamenwerking tussen Australië, Japan, India en de Verenigde Staten. Alle Aziatische democratieën zijn aan het herbewapenen. Net als wij in West-Europa zijn ze beducht voor een agressieve grootmacht in hun regio. Net als Rusland wil China de zaken op hun kop zetten en zichzelf als slachtoffer projecteren.

Moskou vindt Oekraïne geen legitiem land. Peking denkt hetzelfde over Taiwan. Al sinds de jaren 1980 geldt de mantra van een China met twee systemen. Peking intimideert alle landen die het aandurven met Taiwan enigszins normale diplomatieke relaties te onderhouden. China kan niet anders dan sympathiseren met Rusland over de status van Oekraïne. Elke terughoudendheid van China over de oorlog in Oekraïne kunnen we lezen als een strategie om precedenten te vermijden die een Chinese recuperatie van Taiwan in de toekomst zouden kunnen belemmeren.

Bovenal ziet China de 21ste eeuw als de eeuw van zijn wederopstanding, gekoppeld aan het relatieve verval van Amerika en Europa. Die revanche op de geschiedenis dreigt te worden verstoord als het dappere Oekraïne dankzij het vrije Westen Rusland totaal doet verliezen. Alle andere scenario’s zijn een bonus voor Peking. Een beperkte Russische verovering, een smeulend conflict, een meer verdeelde wereld, een Rusland dat afhankelijker is van China: het zouden allemaal stappen zijn voor meer macht en invloed van China ten koste van het Westen.

Laten we dus geen illusies koesteren over wat er in Oekraïne echt op het spel staat. De vraag is: hebben wij het wel in ons om de eindoverwinning van Oekraïne te garanderen? Met een nieuwe militaire escalatie voor de deur, wordt die vraag echt pakkend. Poetin denkt het antwoord al te kennen. Aan ons om hem ongelijk te geven, alsnog.