2015: Een jaar van spelen met vuur

De wereldleiders hebben in 2015 af en toe met vuur gespeeld. Sommigen omdat ze dat moesten, anderen omdat ze dat konden doen. Tot een inferno is het gelukkig niet gekomen, maar het brandgevaar blijft groot.

Politici zullen het nooit toegeven, maar soms durven ze met vuur te spelen omdat ze weten dat de brandweer, in casu de centrale bankiers, klaarstaat om elke vonk te blussen met een verse geldstroom.

Draghi

Begin 2015 eist ECB-voorzitter Mario Draghi meteen een hoofdrol op. In 2012 heeft hij, met succes, beloofd de euro te redden. Eind 2014 heeft hij beloofd het gevaar op deflatie in Europa te lijf te gaan door op grote schaal overheidsobligaties en andere activa op te kopen, en dus een Europese variant van kwantitatieve versoepeling (QE) op poten te zetten. Draghi voegt in januari de daad bij het woord. In het najaar breidt hij die geldverruiming uit, al verwachten de aan gratis geld verslaafde financiële markten nog meer.

Dat beleid werpt intussen vruchten af. De inflatieverwachtingen stabiliseren zich, de kredietverlening in Europa komt langzaam op gang en het herstel zit iets steviger in het zadel, onder meer dankzij een verzwakte euro, de fel gedaalde olieprijzen en een minder restrictief begrotingsbeleid. Kortom, een schadelijke deflatiedemon lijkt voorlopig verdreven. Maar met een combinatie van een zwakke potentiële groei en hoge schulden blijft de Europese economie gevoelig voor elke deflatie-vonk. De beleidsmakers doen intussen te weinig om de groei op te krikken en de schuldniveaus terug te dringen, tot ergernis en wanhoop van Draghi & co.

Griekenland

In het voorjaar verschuift het brandgevaar naar Griekenland. De pas verkozen, radicaal linkse regering van Alexis Tsipras probeert eenzijdig de spelregels te veranderen door noodzakelijke besparingen en hervormingen uit te stellen, zonder te willen verzaken aan de Europese solidariteit. Het leidt tot eindeloos gebakkelei, ook omdat Draghi met het preventieve schuimtapijt van de QE-operatie de brandhaard tot Griekenland beperkt. Pas als Duitsland op een geloofwaardige manier dreigt Griekenland uit de eurozone te gooien, draait Tsipras bij, en komen Europa en Griekenland tot een vergelijk dat tot nu toe in grote lijnen standhoudt.

China

In de zomer is er brandalarm in China. De Chinese economie, en dan vooral de Chinese industrie, worstelt al langer met een chronische overcapaciteit, stijgende lonen en een relatief dure Chinese munt, maar als China in augustus op een vrij onhandige manier de munt loskoppelt van de dollar, interpreteert de rest van de wereld die vorm van devaluatie als een signaal dat het met de Chinese economie erger gesteld is dan de officiële cijfers suggereren.

De paniek blijkt grotendeels ongegrond, maar het is duidelijk dat de overgang naar een nieuw groeimodel niet van een leien dakje loopt. China speelt hier met de luciferdoos, maar het moet dat doen, want de voortzetting van het oude groeimodel zou van de Chinese economie een ontvlambaar droog bos maken.

Heel wat ontluikende markten delen in de klappen en lijden ook onder de gedaalde grondstoffenprijzen en de opdrogende kapitaalstromen. Door de aanhoudende malaise in de groeilanden groeit de wereldeconomie in 2015 opnieuw trager dan het gemiddelde van de voorbije tien jaar, ondanks het herstel in het Westen.

België

Tussendoor slaat in België af en toe een rookdetector aan, als de federale regeringspartijen net iets te enthousiast vechtend over de keien van de Wetstraat rollen. Premier Michel ontpopt zich echter tot de brandweerman van zijn regering, en redt enkele belangrijke akkoorden uit de brandjes. De verhoging van de pensioenleeftijd, de indexsprong, de milde sanering van de begroting en de taxshift verhogen de brandveiligheid, maar het Belgische huis blijft nog te veel van hout en te weinig van steen gemaakt om met een gerust hart de volgende brand af te wachten.

Midden-Oosten

In de herfst eist de echte wereldbrand in het Midden-Oosten opnieuw alle aandacht op. De Verenigde Staten, Rusland en de regionale grootmachten Iran en Saoedi-Arabië vechten hun schaduwoorlog in Syrië verder uit, al is er ook diplomatiek overleg over de toekomst van het verscheurde land.

De terreurgroep IS maakt gebruik van de verwarring en de tegenstrijdige belangen van de grootmachten om overeind te blijven en organiseert een nieuwe golf van verschrikkelijke aanslagen, onder meer in Parijs, als reactie op de intensere strijd tegen IS.

Het geweld in het Midden-Oosten voedt intussen een stroom vluchtelingen, die de diepe verdeeldheid in de Europese Unie blootlegt. De wereld blijft in het Midden-Oosten met vuur spelen, net als Europa, dat schromelijk tekortschiet in de organisatie van de eigen veiligheid en de integratie van vluchtelingen en migranten. België vormt daar geen uitzondering op.

Yellen

Aan het eind van het jaar eist met Fed-voorzitter Janet Yellen opnieuw een centraal bankier alle aandacht op. Yellen neemt een risico door op 16 december een eerste keer de beleidsrente te verhogen, maar dat moet omdat de Amerikaanse economie klaar is voor een eerste renteverhoging, omdat de Amerikaanse inflatie omhoog kruipt, en omdat de schadelijke effecten van een heel soepel geldbeleid steeds groter worden.

Toch blijft het afwachten hoe de financiële markten, de Amerikaanse economie en de wereldeconomie reageren op een hogere Amerikaanse rente, want een hogere rente blijft een lont in het kruitvat van de hoge wereldwijde schuldenlast. Een krapper Amerikaans geldbeleid is in elk geval een eerste gevaarlijke, maar nobele poging om vuur met vuur te bestrijden, om over te gaan tot een normalisatie van het rentebeleid, en om het dirigeerstokje door te geven aan de politici. Maar het kan geen kwaad in 2016 een emmer water dicht bij de hand te houden.