MACADAM JOURNAL & CO. De verkopers staan op straat

De scheidingslijn tussen weelde en armoede is soms flinterdun. Zo ook bij de Belgisch-Franse straatkrant “Macadam Journal”. Daklozen verkopen elke maand gemiddeld 350.000 eksemplaren van de krant. Maar worden ze er ook beter van ?

Maandagochtend, negen uur. Voor Emile, 55 en chauffeur in een vroeger leven, begint een nieuwe “werkweek”. De haren netjes naar achteren gekamd, gladgeschoren en met een wintersjaal om de hals trekt hij naar het Brusselse Macadam-depot, niet ver van het Zuidstation. Vandaag koopt hij 20 eksemplaren van Macadam Journal, tegen 24 frank per krant. Vervolgens gaat het richting Rogier-station. Van halfelf tot halfvier ‘s middags zal Emile zijn lading straatkranten proberen te slijten aan metrogangers, tegen 60 frank per eksemplaar. Tussen de aansprekingen door “Madame, Monsieur, Macadam Journal pour les sans-abris… ” denkt hij over wat hij met de 36 frank winst per verkocht eksemplaar zal aanvangen. “Als ik er 19 of 20 te gelde kan maken, is mijn dag goed. ” En dan, bitter : “Ik wil geen kind zijn dat men bij de hand neemt, mijnheer. Maar hoe kan je op mijn leeftijd nog uit de miserie geraken ? Een bank overvallen misschien ? Of bedelen in de metro ? Nee, geef mij maar Macadam. “

VERKOOP VAN ELLENDE.

Legers maatschappelijk uitgeslotenen, horden werklozen en daklozen, een zwalpende Europese ekonomie… Voor straatkranten zijn dit gouden tijden. Van het Londense The Big Issue Europa’s eerste straatkrant en een initiatief van de cosmeticaketen The Body Shop rollen er sinds 1991 tweewekelijks 130.000 eksemplaren van de persen. Het Belgisch-Franse Macadam Journal scoort met gemiddeld 350.000 eksemplaren (tijdens topmaanden soms 600.000) nog beter. Het blad opgesplitst in “Macadam Info” (dat de eerste van elke maand verschijnt) en Macadam Plus (dat in de wintermaanden november, december, januari, februari en maart rond de 15de aan de man wordt gebracht) doet het vooral goed in Frankrijk en Zwitserland. Maar ook België bewijst met maandelijks 30.000 verhandelde eksemplaren dat “ellende verkopen” een uitstekend marketingkoncept is. 60 frank voor een arme stakkerd, en de koper verschaft zichzelf een aflaat. Niemand die zich afvraagt wie er schuilgaat achter de muur van miserie.

Het minste wat men van Macadam de eerste straatkrant op het Europese vasteland kan zeggen, is dat ze een bewogen geschiedenis achter de rug heeft. In mei 1993 door Jacques Chamut in het leven geroepen, laat “Macadam Journal” na amper twee maanden een financiële put achter van 6 miljoen frank. De Ukkelse NV Tramway van Chamuts toenmalige echtgenote Françoise Braeckman Chamut zelf kon geen bestuursfunktie opnemen is virtueel failliet. Macadam-hoofdredakteur Martine Vanden Driessche, gewezen ekonomiejournaliste bij Le Soir, blijft evenwel in de krant geloven en sluit een akkoord met Chamut : Vanden Driessches NV, MVD Publications, krijgt het alleenrecht om het koncept van Macadam Journal te commercializeren in ruil voor royalty’s op de verkoop. Vanden Driessche, die eerder een mislukte poging ondernam om het Nederlandstalig/Franstalig kindermagazine Papoose uit te geven, wil van Macadam Journal een commerciële hit maken en opent 40 verdeelcentra. Niet alleen in België (Brussel, Namen, Charleroi, Luik en sinds december 1995 ook Doornik) maar ook in Zwitserland (Lausanne) en vooral Frankrijk. Ze richt Macadam France op, een bvba naar Frans recht, met elf vaste werknemers. Oospronkelijk koopt Macadam France de kranten van MVD Publications, maar dat systeem vertoont hiaten. “In totaal stalen de verantwoordelijken van de Franse depots voor 18 miljoen frank uit de kassa’s, ” dixit Vanden Driessche. Voldoende reden om het verdelingssysteem in september 1994 opnieuw te wijzigen : vanaf die datum geeft Macadam France de krant uit, terwijl MVD Publications alleen nog (redaktionele) diensten levert.

De operatie is suksesvol : MVD Publications haalt in 1994 op een omzet van 80 miljoen frank een winst na belastingen van 28,5 miljoen frank een bedrag dat volledig onder de aandeelhouders wordt verdeeld. In 1993 bedroeg de winst na belastingen 14,4 miljoen frank. De geschatte winst voor 1995 van MVD Publications alleen nog diensten en verkoop in België schat Martine Vanden Driessche op 3 miljoen frank. Macadam France zal (op 15 maanden) een winstcijfer prezenteren van 30 miljoen frank.

DOORN IN HET OOG.

De rooskleurige winstcijfers en vooral het feit dat de taart in 1994 zomaar onder de aandeelhouders wordt verdeeld zijn velen een doorn in het oog. Oprichter Jacques Chamut meent niet alleen dat hij te weinig royalty’s krijgt, maar vooral dat er van zijn oorspronkelijk idee een sociaal blad maken naar het voorbeeld van het Engelse The Big Issue en met de opbrengst de reïntegratie van daklozen bewerkstelligen niets is overgebleven. Een beschuldiging die door Martine Vanden Driessche wordt afgewimpeld : “Alleen al tussen nummer 3 van Macadam (juli 1993) en december 1994 hebben de verkopers 360 miljoen frank verzameld (36 frank per verkochte krant). Die bedragen zijn opnieuw in het ekonomisch leven gepompt. Daarnaast vormt “Macadam” de voedingsbodem voor een hele mikro-ekonomie, met twaalf werknemers bij Macadam France en drie bij MVD Publications, 25 free-lance journalisten, opmakers, drukkers (nvdr Nevada Nimifi in Anderlecht), transportbedrijven, enzovoort. Bovendien vergeet men soms dat wij een naamloze vennootschap zijn, en geen vzw die zijn inkomsten kan halen bij de staat. “

Meteen is de link gelegd naar het Franse maandblad La Rue, dat als zogenoemde entreprise d’insertion subsidies krijgt van de Franse overheid. In tegenstelling tot “Macadam” wordt de volledige winst bij La Rue aangewend om de verkopers te reïntegreren in de maatschappij : het maandblad zorgt voor juridische en sociale bijstand en helpt hen bij het zoeken naar een onderkomen. Deze politiek wordt ook gehanteerd door het Brusselse Nemo Journal, dat in mei 1994 werd opgericht. De vzw achter deze krant, Un toit, un coeur, slaagde er het voorbije jaar in meer dan 25 personen van een onderdak te voorzien. Maar het maandblad, dat alleen met vrijwilligers werkt, heeft het moeilijk : de oplage overstijgt zelden de 3000 eksemplaren.

Om de sociale kritiek wat te temperen, richtte Macadam in januari 1995 de vzw Macadam Urgence op, maar die lijkt eerder een doekje voor het bloeden : één halftijdse sociaal-assistente in België, betaald door MVD Publications, aangevuld met een free-lance medewerkster. Bedoeling van de vzw is administratieve hulp te bieden aan daklozen, hen gratis geneeskundige verzorging te bieden, en voor hen een aangepast onderkomen te zoeken. Van die laatste doelstelling kwam evenwel nog niets in huis. Voorlopig blijft de dienstverlening beperkt tot het gratis uitdelen van kleren en meubels aan verkopers.

Emile hoort men hierover niet klagen, integendeel : “Wat telt, is dat ik effektief geld kan verdienen als ik dat wil, dat ik mijn geld moet beheren, mijn leven opnieuw organizeren, zodat ik morgen ook nog kranten kan kopen. “

KONKURRENTIE UIT HET OOSTEN.

Maar niet iedereen is even gelaten als Emile. Jean-Louis Huberty, gewezen verantwoordelijke van het Macadam-depot in Brussel, liep inmiddels over naar de vijand : het tweetalige (Nederlands/Frans) “SDF Journal”. Het maandblad, dat vooral kultureel nieuws biedt en inmiddels ook van de Antwerpse burgemeester Leona Detiège (SP) mag worden verkocht in Antwerpen, wordt uitgegeven door de vzw Mayday. Dankzij een gemiddelde oplage van 10.000 eksemplaren, kon Mayday de voorbije tien maanden aan negen mensen een vast onderdak bieden.

Macadam Journal en SDF Journal vechten momenteel een regelrechte guerrilla uit, tot groot jolijt van Roemeense zigeuners en Poolse en Oekraïense vluchtelingen die in Brussel de Franse straatkranten Sans Abris en Sans Logis eveneens uitgegeven door een oud-verantwoordelijke van Macadam versjacheren. De kranten worden uit Frankrijk aangevoerd per bestelwagen en ‘s avonds aan het Brusselse St.-Katelijneplein verdeeld.

Om “overlast te vermijden voor de Brusselse winkelgangers” heeft de Brusselse burgemeester François-Xavier De Donnea (PRL) naast het bedelen ook de verkoop van alle straatkranten in Brussel-stad verboden. Waarmee hij meteen zijn antwoord geeft op de vraag of straatkranten nu werkelijk een manier zijn om de ellende uit de wereld te helpen, dan wel ze te exploiteren.

JAN LODEWYCKX

MACADAM JOURNAL Van de 60 frank die een krant kost, gaat 36 frank naar een dakloze. Maar in 1994 verdeelden de aandeelhouders van Macadam onder elkaar ook 28,5 miljoen frank.

MARTINE VANDEN DRIESSCHE (MACADAM JOURNAL) Met gemiddeld 350.000 eksemplaren bewijst Macadam dat “ellende verkopen” een uitstekend marketingkoncept is.