Léon Spilliaert

Zijn rust en geluk valkuilen voor een scheppend kunstenaar ? Een retrospectieve van het werk van Léon Spilliaert zou dat haast doen geloven.

Vijftig jaar na de dood van Léon Spilliaert (1881-1946) brengt het Oostendse Museum voor Schone Kunsten met een grote retrospectieve tentoonstelling hulde aan de schilder en tekenaar die zijn hele leven aan deze badstad, zijn geboorteplek, verknocht was ook al verhuisde hij in 1935 naar Brussel. In een verfijnde, soms architecturaal aandoende stijl, meestal in gemengde techniek (aquarel, gouache, Oostindische inkt, pastelkrijt,…) en met een beperkt maar doeltreffend koloriet zette hij vaak de zee, het strand, de dijk, de vuurtorens, de vissersvrouwen in beeld. De verwoede wandelaar die hij was slapeloos door maagzweren of sombere gedachten trok hij ook ‘s nachts vaak op pad heeft in vele van zijn werken Oostende als inspiratiebron benut, daarbij echter alle anecdotiek en platte herkenbaarheid vermijdend.

Die stad deelde hij met James Ensor, maar de beide heren waren hoegenaamd geen artistieke vrienden. Ze bejegenden elkaar met kleinerende opmerkingen en pesterijtjes. Naar verluidt introduceerde Spilliaert zijn broer ooit bij Ensor als een “Frans kunsthandelaar”. Waarop Ensor bij de man in de gunst trachtte te komen… tot die droogjes opmerkte dat hij Ensors “Intocht van Christus te Brussel” misschien wel in Parijs kon tentoonstellen, als Ensor er tenminste deze en gene figuur wilde uitknippen. Revanche van Ensor : kunstkenners die bij hem thuis op bezoek waren en die naar Spilliaert vroegen, troonde hij mee naar het toilet, volgens hem de geëigende plek om een Spilliaert te hangen.

De meeste kunstcritici zijn het erover eens dat in het oeuvre van Spilliaert een scheidslijn te trekken valt, waarbij het “sterkste” werk te situeren valt in de periode vóór zijn huwelijk met Rachel Vergison in 1916. Verwant met de symbolisten, liet hij de onrust, de nachtzijde van het bestaan, het nihilisme hij was een verwoed Nietzsche-lezer uitmondden in “donkere” werken, zoals zijn (hierbij afgebeelde) Zelfportret uit 1908. Wie door de expositie loopt, zal bij momenten ook aan het expressionistisch werk van Edvard Munch moeten denken.

Na zijn huwelijk en de geboorte van dochtertje Madeleine gaat Spilliaert alles plots veel zonniger inzien, zijn werk wordt kleurrijker en vertoont meer stilistische diversiteit, wat soms de indruk wekt dat het voor hem een spielerei werd om eens iets te doen “à la manière de“, vrijblijvend.

RAF PAUWELS

De retrospectieve Léon Spilliaert is nog tot 27 mei te bezichtingen in het Museum voor Schone Kunsten aan het Oostendse Wapenplein. Alle dagen van 10 tot 18 uur. Tel.(059)80.32.05.

Zelfportret, 1908

Duizeling, 1908

Terugkeer van het zeebad, 1908