Leeftijdsbarema’s blijven gangbaar

Tegen begin 2009 moesten alle sectoren op zijn minst afspraken hebben over de afschaffing van beloningssystemen op basis van leeftijd. In de praktijk is dat maar sporadisch het geval.

Wat zijn leeftijdsbarema’s?

Werknemers die op basis van leeftijd worden betaald. Wie ouder is, verdient dus meer dan wie jonger is. Vooral bij bedienden wordt veel gebruikgemaakt van leeftijdsbarema’s. Tot voor kort bestonden leeftijdsbarema’s in 35 sectoren, goed voor 800.000 werknemers. Het gemiddelde brutomaandloon in België bedraagt onder andere daarom ongeveer 2000 euro voor een werknemer van twintig jaar. Het gemiddelde maandloon van een 55-plusser gaat in de richting van 3500 euro.

Waarom zijn leeftijdsbarema’s niet langer toegelaten?

Een Europese richtlijn en de Belgische wet verbieden discriminatie op basis van leeftijd. Daar vallen dus loonverschillen door leeftijdsbarema’s ook onder. De verschillende sectoren hebben daarom de opdracht gekregen om andere criteria te vinden die loonsverhogingen toelaten. Anciënniteit (in een bedrijf of een sector) is er zo een van, maar het probleem is dat anciënniteitsbarema’s beschouwd worden als verdoken leeftijdsbarema’s. Volgens minister van Werk, Joëlle Milquet (cdH), zijn anciënniteitsbarema’s weliswaar toegelaten indien daar een valabel argument voor is, bijvoorbeeld een productiviteitsstijging. In de praktijk weegt dit criterium niet zwaar. Zo wordt voor de meeste functies het maximale prestatievermogen bereikt na vijf jaar en daalt de productiviteit na dertien jaar anciënniteit. Op basis van deze cijfers zijn anciënniteitsbarema’s waarbij iemand met 25 jaar dienst een stuk meer verdient dan iemand met 15 jaar dienst, niet meer geloofwaardig.

Wat zijn de alternatieven?

Ervaringsbarema’s op basis van loopbaanervaring zijn een alternatief voor de anciënniteit binnen een sector of bedrijf. Maar ook hier duikt het aspect leeftijd weer op. Het beste alternatief lijkt prestatiebeloning. Maar dat is niet overal toepasbaar.

Worden leeftijdsbarema’s vervangen?

Voor de bedienden in de textielsector en de financiële sector zijn de leeftijdsbarema’s al vervangen. De cao’s die de financiële sector daarover heeft afgesloten in mei 2008, gelden daarbij als referentie. De financiële sector heeft leeftijdsbarema’s vervangen door ervaringsbarema’s (op basis van loopbaanervaring). Maar er is een probleem: die cao’s zijn nog altijd niet algemeen bindend verklaard. De vakbonden hebben er immers voor ge- zorgd dat de ervaringsbarema’s zo weinig mogelijk verschillen van de leeftijdsbarema’s. Zo willen ze dat periodes dat er niet wordt gewerkt (bij tijdskrediet of ziekte bijvoorbeeld) nog altijd worden meegeteld in de loonprogressie. Daardoor sluit het nieuwe systeem zeer dicht aan bij de oude leeftijdsbarema’s.

Milquet heeft gevraagd om de ervaringsbarema’s beter te motiveren. Dat moet gebeuren via een commissie van experts die vanuit de federale overheidsdienst Werk wordt samengesteld. Na de toetsing kan een advies van de Raad van State volgen en kunnen de cao’s algemeen bindend worden. Maar het probleem is dat die commissie nog altijd niet is geïnstalleerd. De andere sectoren kunnen de cao’s in de financiële sector dus niet als benchmark gebruiken. (T)

Door Alain Mouton