Je moet er eens op letten: in musea zie je mensen vaak vooral naar het naambordje kijken in plaats van naar het kunstwerk. Die focus op grote namen, schoonheid en ‘kunst als overtreffende trap van kunde’ is eenzijdig. Esthetiek is maar één bril waardoor je naar kunst of de kunstgeschiedenis kunt kijken. Je kunt moeilijk zeggen dat Kazimir Malevitsj’ Zwart Vierkant (1917) mooi is. Hang het zwarte doek boven een vergadertafel en niemand kijkt ernaar om. Toch zou het miljoenen opbrengen, mocht het worden geveild.
Wat maakt een kunstwerk belangrijk? Professor Koenraad Jonckheere (Universieit Gent) maakte een matrix met factoren zoals politiek, economie, religie, macht, kunsttheorie en stijl. Hij gebruikte die parameters om de westerse kunstgeschiedenis mee af te toetsen in zijn jongste boek Another History of Art. De iconische meesterwerken bleken revolutionair te zijn op bijna alle parameters.
Het boek is geen bloemlezing van heroïsche anekdotes, wel een analytische benadering van kunst als fenomeen. Jonckheere draait de boutade ‘There really is no such thing as art. There’s only artists’, compleet om. Kunst ontstaat niet alleen in een vlaag van genialiteit, vindt hij. Het is vooral het creatieve eindpunt van een reeks maatschappelijke omstandigheden. In vijf hoofdstukken toont Jonckheere aan dat je kunst niet los kunt zien van het politieke, economische, religieuze, kunsttheoretische of stilistische kader waarin ze gemaakt is. Cru gesteld: mocht Michelangelo nu leven, dan zouden zijn fresco’s veel minder relevant zijn.
In elk van zijn hoofdstukken herschrijft Jonckheere de kunstgeschiedenis, van de Griekse oudheid tot nu. Telkens kiest hij een andere lens. Bekeken door de economische bril beschrijft hij bijvoorbeeld hoe marktmechanismes al eeuwen de kunstproductie mee bepalen.
Jonckheere schreef een fascinerend én belangrijk boek. Voor het eerst sinds het Schilder-Boeck van Karel van Mander in 1604 is er nog eens een overzicht van de westerse kunstgeschiedenis geschreven in het Nederlands. Another History of Art heeft ook een internationale ambitie. Want zelfs in het Engels was het al ruim twintig jaar geleden dat nog eens een nieuw overzicht was verschenen. Een aanrader voor al wie verder durft te kijken dan het naambordje.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier