Kortstondig optimisme

Op 11 november 1918 schreef de Amerikaanse artillerieofficier Harry Truman een brief naar huis: “Het is een schandaal dat we Duitsland niet binnentrekken en het verwoesten, een paar Duitse jongens hun handen en voeten afhakken en een paar oude mannen scalperen. Maar ik denk dat het beter is om ze vijftig jaar lang voor Frankrijk en België te laten werken.”

Truman was op het moment van schrijven nog niet op de hoogte van de capitulatie van het Duitse leger. Hij wou snel terug naar huis. Truman begon een herenmodezaak. Hij zei nooit nog in zijn leven een schot te willen lossen. Het draaide anders uit. Truman ging in de politiek en schopte het in 1945 tot president van de VS. Hij zou het bevel geven tot het droppen van twee atoombommen boven Hiroshima en Nagasaki.

Harry Truman is een van de vele personages waarop de Duitse historicus Daniel Schönpflug inzoomt in 1918. Het jaar van de dageraad. De auteur laat de lezer kijken door de ogen van tijdgenoten honderd jaar geleden. Zij wisten nog niet wat hen de komende jaren te wachten stond: het herstel tijdens de roaring twenties, de Grote Depressie en de tweede wereldbrand. In retrospectief was 1918 dan ook een onheilspellend jaar, maar Schönpflug toont aan dat dit toen niet het geval was. Er heerste een zeker optimisme. Onder andere bij Louise Weiss, een Française die zich inzette voor het zelfbeschikkingsrecht der volkeren en een verenigd Europa. Mahatma Gandhi droomde al in die tijd van een autonoom India. Idem voor Hguyen Tat Thanh, een keukenhulp die beroemd zou worden als de Vietnamese communistische leider Ho Chi Minh.

Verschillende artiesten passeren de revue. Bauhaus-architect Walter Gropius wou met zijn architectuur de wereld veranderen. Virginia Woolf schrijft haar roman Night and Day. De Duitse beeldhouwster Käthe Kollwitz was minder euforisch. Haar eerste zoon sneuvelde in 1914 in Vlaanderen. Ze maakte zich in 1918 zorgen over haar andere zoon Hans, die met de communisten meevocht tegen de rechtse Freikorpsen. Voor haar het bewijs dat de jonge Duitse democratie van Weimar allesbehalve stabiel was.

Schönplug schetst het tijdgewricht op een originele manier en kan dankzij de narratieve stijl op hetzelfde niveau worden geplaatst als Geert Mak of Philip Blom.