Ik hoor in het persoverzicht dat Het Nieuwsblad verbaasd is dat men bij het nieuws over de Bende van Nijvel zo gelijkmoedig reageert op het feit dat voor de rijkswacht het belang van de organisatie boven 28 doden ging. Dat deed een belletje rinkelen. Hebben we hetzelfde niet gehoord over de Kerk? Het lot van duizenden slachtoffers van seksueel misbruik, het lot van weeskinderen was ondergeschikt aan het belang van de organisatie.
Ik werd er stil van. Ik ben een van de weinigen die in dit landje de titel van ‘expert organisatietheorie’ kan dragen en ik heb het vakgebied uitgezwaaid. Bye bye management. Leve het ondernemerschap, leve de inspirerende leider, weg met saaie debatten over gedragsnormen, processen, structuren, systemen. Het is belangrijker dat we ons huiswerk over strategie goed maken dan dat we ons buigen over de juiste organisatievorm, centralisatie versus decentralisatie, standaardisatie versus flexibiliteit. We roepen gewoon: leve de zelfsturing, leve de autonome teams. Wie vandaag geen heldere visie heeft op zijn digitale strategie, loopt hopeloos achter. Klopt. En dan verneem ik dat het bij cybersecurity alle hens aan dek is. Centraliseren, centraliseren en misschien zelfs hier en daar wat standaardiseren. Geen vrijheid blijheid! Oeps, daar komt mijn vakgebied terug.
Ik woonde een lezing bij van Elvis Peeters, een literaire duizendpoot. Zijn boek Wij, vertelde hij, had inspiratie gevonden bij een film die hij op BBC had gezien. Oei, BBC, werden daar ook niet de misbruiken jarenlang in de organisatiedoofpot gestopt? Uit zijn beschrijving leerde ik welke film hij bedoelde. Het boek van de gelijknamige film ligt naast mij: The Corporation van Joël Bakan. De centrale stelling is: als een bedrijf een mens zou zijn, zou het een psychopaat zijn. Geen geweten, geen verantwoordelijkheidsgevoel, geen gevoelens. Gefundenes Fressen voor literaire schrijvers, die zelden verdacht kunnen worden van diepe sympathie voor het bedrijfsleven, succesvolle ondernemers of marketingstrategieën.
Maar The Corporation is niet geschreven met de Kerk of de rijkswacht in het achterhoofd. Ook daar word ik dan stil van. Hebben organisaties dan structureel iets psychopathisch? Als u die term veel te beladen vindt, vervang die dan door manipulatief of dictatoriaal. Ik hoorde in één week over hetzelfde succesvolle, zeer zichtbare Belgische bedrijf van een consulent hoe ze daar in strategie bijna perfect bezig zijn, om een dag later van een topkaderlid te horen wat voor een dictatuur het daar wel is, en van een tweede topkaderlid dat de vrijheid van denken daar zowat nul is. Ja, ja, Marc, zoals je gezegd hebt tijdens je lezing: “honderd procent champignonmanagement. Hou ze in het donker, gooi er af en toe wat shit over en als ze de kop omhoog steken, snij die er dan af”.
De kop omhoog steken. Ik hoor dan, in bijna dezelfde adem, hoe men in veel bedrijven de ‘autonome decentrale organisatievorm’ omhelst. Blijkbaar is er een correlatie tussen agyle en dat wondere ding genaamd holocratie, de vlakke organisatie. Iedereen geëmancipeerd, iedereen vrij, en heel veel scrum, wat dat ook moge betekenen. Organisatietheoretici noemden dat radicale decentralisatie. Die is nooit stabiel, zeiden ze, je moet snel overgaan naar netwerkorganisaties. Werk met kleine autonome cellen die onderling verbonden zijn met relaties die doen denken aan klant-leverancier en partnerships. Een succesvol voorbeeld? Hollywood!
Als die naam nu valt, denken we aan bepaalde dingen die daar als ‘bedrijfswaarden’ worden gedeeld. Met als ‘held’ Harvey Weinstein. Het feit dat Hollywood die misdaden netjes toedekte, is een gegeven waar de organisatietheorie zich over kan buigen. Helaas praten die experts daar nauwelijks over. Dat is hun blinde vlek en het maakt ze volkomen ongeloofwaardig. Want hier raak je blijkbaar de kern van wat een organisatie echt is. Tot mijn grote spijt.
De auteur is professor-emeritus aan de Vlerick Business School
Marc Buelens
Hebben organisaties dan structureel iets psychopathisch?
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier