Kleine vlinders, grote stormen

EDWARD LORENZ, de Einstein van de meteorologie, is voor velen een nobele onbekende. Maar wellicht doet het butterfly effect een belletje rinkelen. Het verwijst naar een presentatie van Lorenz met de intrigerende titel ‘Doet de vleugelslag van een vlinder een orkaan ontstaan in Brazilië?’ Het vlindereffect houdt in dat in complexe systemen, zoals het weer, de economie en de beurs, kleine effecten zeer grote gevolgen kunnen hebben. Hollywood pikte daar gretig op in en bracht ons een reeks middelmatige films waarin kleinigheden de levensloop van de protagonisten radicaal veranderden. Een complex systeem waarin geen proportioneel verband is tussen de oorzaak en het gevolg, wordt een niet-lineair systeem genoemd.

OMGEKEERD HOUDT het vlindereffect in dat grote oorzaken net zo goed heel kleine gevolgen kunnen hebben. Nog niet zo lang geleden schakelde het Amerikaanse leger een Iraanse generaal uit. Daarna haalde het Iraanse leger per abuis een burgervliegtuig uit de lucht. Die gebeurtenissen hadden een forse beurscorrectie en een economische recessie kunnen veroorzaken. Ze hadden kunnen escaleren en een nieuwe olieschok creëren. Maar er gebeurde niets. De beurs verslikte zich even, haalde vervolgens de schouders op en steeg verder. Niet-lineariteit aan het werk.

ZO OOK BIJ HET CORONAVIRUS, maar dan in de andere richting. Het coronavirus heeft tot nog toe ongeveer 4000 mensen gedood, maar de geschiedenis heeft extreme rampscenario’s in ons collectieve geheugen gebrand. De Zwarte Dood maaide tussen 1346 en 1353 30 tot 60 procent van de Europese bevolking weg. Er stierven 75 tot 200 miljoen mensen op een wereldbevolking van 475 miljoen. De Spaanse griep uit 1918 was verantwoordelijk voor 17 tot 100 miljoen doden en aids voor 36 miljoen doden tussen 2005 en 2012. Het dodental van het coronavirus zal wellicht een fractie zijn van die aantallen, maar existentiële angst heeft de beurswereld niettemin in volle paniekmodus gezet.

DE MAATREGELEN tegen het coronavirus en psychologische terreur duwen de wereldeconomie onverbiddelijk in een recessie. 2019 was al het jaar met de traagste economische groei van het decennium en 2020 wordt er niet beter op. Hoe diep de recessie wordt, zal vooral afhangen van de verdere acties van de Amerikaanse president Donald Trump. Trump zit tussen hamer en aambeeld. Doet hij te weinig, en deelt Amerika in de coronabrokken, dan hypothekeert hij zijn kansen om herverkozen te worden. Hetzelfde geldt als hij door drastische maatregelen te nemen als zondebok van de recessie wordt aangewezen.

DE BEURS HEEFT in een recordtempo alle typische fases van een berenmarkt doorlopen, gaande van ontkenning, kortstondige hoop met een ‘ dead cat bounce‘ – een kortstondige opleving – tot paniek en zelfs capitulatie op donderdag 12 maart. Het is onmogelijk te voorspellen tot hoever de vleugelslag van het coronavirus nog zal uitdijen in de economie en op de beurs. Wel is duidelijk dat tegen de huidige niveaus aandelen zonder meer aantrekkelijk zijn. Daarenboven heeft de Federal Reserve, de Amerikaanse centrale bank, de kortetermijnrente geknipt met 0,5 procent en zo de weg geplaveid voor een verdere daling van de langetermijnrente.

IN AMERIKA is de langetermijnrente nog positief, maar de nulgrens komt vervaarlijk dichterbij. Trump is jaloers op de negatieve beleidsrentes in andere landen en maakt er geen geheim van dat hij de Amerikaanse rente onder het nulpunt wil. Hij zal Jerome Powell, de voorzitter van de Federal Reserve, blijven stalken via Twitter tot het zover is. De rente mag dan wel al laag staan, ze kan duidelijk nog lager. De aantrekkelijkheid van aandelen wordt er alleen maar groter op. Maar welke belegger durft het aan in deze turbulente context in te stappen, zelfs mondjesmaat? Ik wed op Warren Buffett, wiens beursvehikel Berkshire Hathaway op een berg cash zit in afwachting van een beurscrash. Tijd om cash en zijn beurswijsheid ‘ to be fearful when others are greedy and to be greedy when others are fearful‘ aan het werk te zetten.