Kiezen de nieuwe EU-landen links of rechts?

Onstabiele regeringen en bijzonder belangrijke verkiezingen – zeker in Polen – maken voorspellingen voor

Centraal-Europa moeilijk. Het ziet er wel

naar uit dat ze uitgroeien tot ‘gewone’ Europese lidstaten, tuk op steun.

De auteur is correspondent van The Economist voor Centraal-Europa.

Polen, het grootste land in Centraal-Europa, treedt 2005 binnen met algemene verkiezingen in het vooruitzicht, die voor de rest van het decennium zouden kunnen beslissen over de voorspoed en de stabiliteit van het land. De regerende socialistische regering nadert het einde van haar ambtstermijn – zwak, verdeeld en zich nog amper vastklampend aan de macht. Bij de verkiezingen, wellicht in mei, zullen de kiezers een belangrijke keuze moeten maken. Ze kunnen hun vertrouwen schenken aan centrum-rechts en stemmen voor de twee conservatieve partijen van Polen, het Burgerplatform of Orde en Gerechtigheid, en hen uitnodigen om een coalitie te vormen die over alle kwaliteiten zou beschikken om goed te regeren. Of ze kunnen elke vorm van gezond verstand overboord gooien, stemmen voor Polens twee populistische en eurosceptische partijen – Samoobrona ( Zelfverdediging) ter linkerzijde en de Liga van Poolse Families ter rechterzijde.

De Poolse keuze

Als het linkse Samoobrona een sterke positie krijgt in de volgende Poolse regering, zal het aandringen op beleidsbeslissingen die catastrofaal zullen zijn voor de economie: goedkope leningen aan landbouwers en een sociaal welzijnssysteem dat nog verkwistender is dan het bestaande en dat gespijsd zou worden met een overval op de reserves van de centrale bank. De Liga van Poolse Families staat voor katholicisme, nationalisme en vijandigheid tegenover de Europese Unie, die ze beschouwt als een vehikel voor de Duitse overheersing over Europa.

Het goede nieuws is dat de kansen voor een sterke centrum-rechtse regering toenemen. Het is best mogelijk dat de aantrekkingskracht van Samoobrona en de LPF gepiekt heeft in de lente van 2004, toen ze kommer en kwel preekten in de aanloop naar de toetreding van Polen tot de EU. Die toetreding bleek echter een goede zaak te zijn voor Polen, vooral dan voor de landbouwers, de belangrijkste steunbasis voor Samoobrona. De landbouwers zijn opgetogen dat ze vlees en groenten kunnen verkopen aan Duitsland en Scandinavië tegen gulle prijzen. Ze krijgen ook subsidiecheques van Brussel. Tegen de tijd dat de verkiezingen naderen in 2005, zullen ze zich afvragen waarover ze zich ooit zorgen gemaakt hebben.

Conservatieven winnen terrein

Als Polen dan toch de centrum-rechtse regering krijgt die het nodig heeft, zal het meteen de krijtlijnen uitzetten voor de hele regio. De wankele centrum-linkse regering van Tsjechië zal het moeilijk hebben om met haar meerderheid van een zetel in het parlement 2005 te overleven. De rechtse Democratische Burgerpartij staat klaar om haar plaats in te nemen. De eveneens zwoegende socialistische regering in Hongarije maakt meer kans om het jaar te overleven.

In vele gevallen hebben de conservatieve en populistische partijen opnieuw terrein gewonnen in Centraal-Europa, omdat de linkse partijen in de regeringen er niet in geslaagd zijn hun beloften waar te maken. Ze hebben de kiezers verteld dat ze de economische hervormingen die voor de toetreding tot de EU nodig waren, zouden temperen en terzelfder tijd de groei en de werkgelegenheid zouden bevorderen. Het enige wat ze voortgebracht hebben: tragere groei en begrotingstekorten.

EU-landen zoals alle andere

De winnaars van de volgende ronde van verkiezingen in de regio zullen betere economische omstandigheden erven. De voordelen van het EU-lidmaatschap zullen beginnen doorsijpelen en ze zullen toegang krijgen tot de Europese ontwikkelingsfondsen voor achtergebleven gebieden. De stroom van binnenkomende buitenlandse investeringen zal sterk aanhouden, omdat ondernemingen nog steeds bezig zijn te ontdekken dat hoge productiviteit en lage transportkosten Centraal-Europa tot een industriële basis maken, die voor heel wat goederen die naar de EU-markten gaan zelfs goedkoper is dan China. Dat zou de werkloosheidsgraad onder de laaggeschoolde werknemers in de regio naar beneden moeten halen, zeker als de overheden in die landen hun strikte arbeidswetgeving versoepelen.

De veranderende stemming in Polen brengt met zich dat het veel minder waarschijnlijk wordt dat het land de voorgestelde Europese grondwet zal verwerpen in het referendum, dat gepland is voor de herfst en zal samenvallen met de Poolse presidentsverkiezingen. Ook de andere nieuwe leden van de EU zullen de grondwet waarschijnlijk aanvaarden.

Dat betekent nog niet dat de Centraal-Europeanen ook meer inschikkelijk en respectvol zullen staan ten opzichte van de EU. Naarmate hun ervaring toeneemt, zal ook hun zelfvertrouwen aanzwellen. Ze zullen luidruchtiger en meer twistgierig worden, vooral als er zaken op de tafel komen die hen speciaal aanbelangen, zoals de harmonisering van de belastingen, budgetten voor steunverlening, landbouwsubsidies en het beleid ten opzichte van Rusland en Oekraïne. Ze zullen meer en meer lijken op de andere EU-landen.

Robert Cottrell

Als het linkse Samoobrona een sterke positie krijgt in de volgende Poolse regering, zal het aandringen op een beleid dat catastrofaal zal zijn voor de economie.