Kernenergie redt levens

Wie binnenkort een radioscopie moet ondergaan, mag het Studiecentrum voor Kernenergie (SCK) dankbaar zijn. Dat produceert tijdelijk de helft van de wereldvraag naar medische radio-isotopen.

Radio-isotopen worden vooral gebruikt voor de diagnose en de behandeling van kanker en sommige hart- en vaatziekten. Wereldwijd gebeuren daarmee elk jaar 30 tot 40 miljoen medische procedures. Dat komt neer op 100.000 patiënten per dag, waarvan 2000 in België. Door de vergrijzing in het Westen en het toenemende gebruik in de opkomende landen zal de vraag toenemen met 2 à 10 procent per jaar.

De BR2-reactor van het SCK in Mol is een van de vijf reactoren die 90 procent van de wereldproductie leveren. Ze stemmen, onder toezicht van het samenwerkingsverband Aipes, zo veel mogelijk hun productie op elkaar af. Doordat de Nederlandse HFR-reactor in Petten sinds eind 2012 stilligt, en de Canadese NRU een onderhoudsbeurt ondergaat, last het SCK van 23 april tot 14 mei een extra productiecyclus in, waardoor de Kempense vestiging tijdelijk de helft van de wereldproductie van het basismateriaal voor haar rekening neemt. “Indien nodig kunnen we zelfs 60 tot 65 procent leveren”, zegt Steven Van Dyck, de manager van de BR2-reactor.

De productie is een logistieke puzzel. Bij het SCK wordt verrijkt uranium een week gebombardeerd met neutronen. Die grondstof gaat naar andere centra, zoals het Nederlands-Amerikaanse Covidien in Petten en het Instituut voor Radio-elementen (IRE) in Fleurus. Die scheiden uit de bestraalde plaatjes het in BR2 gecreëerde molybdeen-99. In de volgende fase wordt het molybdeen-99 op een steriele drager gezet. De ziekenhuizen halen uit het molybdeen-99 technetium-99, de stof die wordt gebruikt voor de medische behandelingen.

Het grote probleem is dat beide nucleaire producten beperkt houdbaar zijn: molybdeen-99 verliest elke 68 uur de helft van zijn radioactviteit, technetium-99 zelfs elke zes uur. Afhankelijk van het doel, kan het een tot twee weken worden gebruikt.

Nadat er in 2010 wereldwijd een tijdelijk tekort was, investeerde het SCK in de uitbreiding van zijn productiecapaciteit. “Operationeel draait BR2 break-even”, weet Leo Sannen, de manager van het Nuclear Materials Science Institute van het SCK. “Al houden we dan geen rekening met de onderzoeken die we daarnaast blijven doen.”

Voor privébedrijven is het niet haalbaar om een reactor op te zetten. Sommige landen hebben daarmee geëxperimenteerd, maar hielden ermee op. “De productie van radio-isotopen blijft een bijproduct. Om de vraag te verzekeren, is er overcapaciteit nodig, en dat drukt de prijs. Bovendien is het moeilijk de vervolg-industrie en de sociale zekerheid ervan te overtuigen om meer uit te geven. Maar we werken eraan. Nu worden we al vergoed voor het beschikbaar houden van onze productiecapaciteit.”

De BR2-reactor kan met vrij grote zekerheid operationeel blijven tot 2026. Dan is het de bedoeling dat de productie van radio-isotopen wordt overgenomen door de Myrrha-reactor. Intussen zit het SCK niet stil. “Samen met andere onderzoekscentra bekijken we hoe we koolstof 14, een andere radio-isotoop, kunnen inschakelen in de ontwikkeling van medicijnen en in de analyse van de milieu-impact van organische stoffen. We doen ook onderzoek naar alfa- en beta-actieve radio-isotopen”, zegt Van Dyck. “Die hebben het voordeel dat ze minder bijwerkingen hebben dan chemotherapie en veel gerichter de kwalen kunnen bestrijden.”

LUC HUYSMANS

Operationeel draait de productie van medische radio-isotopen break-even.