KBC vecht tegen vijf demonen

Thomas Leysen neemt volgende week als bestuursvoorzitter van KBC Groep het roer over van Jan Huyghebaert. De Vlaamse bank-verzekeraar verloor de voorbije drie maanden bijna de helft van zijn beurswaarde. Trends ging op zoek naar de pijnpunten bij KBC.

De jongste halfjaarresultaten van KBC Groep waren beter dan verwacht. Na zes maanden klokte de bank-verzekeraar af op 1,15 miljard euro nettowinst. “KBC blijft een mooie winstmachine”, concludeerde een analist na de bekendmaking van de cijfers begin augustus. Met een winstpotentieel van 2 miljard euro op jaarbasis is het een van de meest rendabele banken.

En toch. Sinds begin juli heeft het KBC-aandeel meer dan 45 procent van zijn waarde verloren. Dat komt natuurlijk omdat de hele bankensector onder druk staat. De markten hebben geen vertrouwen meer in de aanpak van de eurocrisis. Ze houden steeds meer rekening met een faillissement van Griekenland en een besmetting van andere landen. Banken die overheidsobligaties van PIIGS-landen (Portugal, Ierland, Italië, Griekenland en Spanje) in portefeuille hebben, worden met argwaan bekeken. Dat zijn vooral de Zuid-Europese en Franse banken, en ook Dexia. KBC Groep hoort met een blootstelling van 500 miljoen op Griekenland en 9,6 miljard op de vijf PIIGS-landen niet in dat rijtje thuis.

Niettemin presteerde KBC de voorbije drie maanden slechter op de beurs dan Dexia. En dat is opmerkelijk. De PIIGS-portefeuille van KBC is niet te vergelijken met die van Dexia. De Vlaamse bank-verzekeraar kent ook niet het probleem van het financieringstekort op korte termijn, dat Dexia wel heeft (nog altijd een gat van 96 miljard euro). Integendeel, KBC heeft een goede loan/deposit ratio (meer spaardeposito’s dan leningen) en dus een gezonde financieringsbasis. KBC is bovendien veel minder afhankelijk van interbankenfinanciering, en dus minder onderhevig aan de recente stress op die markt.

Dat alles weerhield analisten er niet van de voorbije weken systematisch hun koersdoelen te verlagen. Trends legde zijn oor te luisteren in de markt en zet de belangrijkste pijnpunten op een rijtje.

1. DE WINST ZAL DALEN

KBC dankt zijn mooie winstcijfers over het eerste halfjaar vooral aan de lage kredietprovisies. De bank moet nauwelijks verliezen boeken op de leningen die ze toekent. De credit cost ratio ligt op een lage 0,32 procent (0,91 procent in 2010 en 1,11 procent in 2009).

Dat niveau kan de bank geen heel jaar aanhouden, zeggen insiders. En daar zijn indicatoren voor. In België vertraagt de groei, terwijl het betalingsgedrag van de ondernemingen nog nooit zo slecht was, meldt Graydon. Hoe later bedrijven hun facturen betalen, hoe meer ondernemingen in de problemen komen. Vaak doen bedrijven dan een beroep op de wet op de continuïteit van ondernemingen, maar driekwart van die ondernemingen gaat na een paar maanden alsnog kopje-onder. Als grootste Vlaamse kredietverstrekker is het logisch dat KBC daarvan op termijn de gevolgen draagt. De laatste zin in de perspresentatie van KBC’s halfjaarresultaten luidt veelbetekenend: “De lage kredietprovisies van het eerste halfjaar mogen niet geëxtrapoleerd worden over het tweede halfjaar.”

KBC geeft zelf aan dat het aantal probleemkredieten – leningen met een betalingsachterstand van 90 dagen – stijgt. In het tweede kwartaal viel 4,3 procent van de kredieten van de groep onder die noemer (zie tabel), het hoogste cijfer sinds 2008. Vooral in Ierland lijkt het probleem uit de hand te lopen.

Aan de inkomstenzijde staan de fee- en commissie-inkomsten onder druk (-13 % op jaarbasis) omdat de klanten minder bereid zijn risico’s te nemen en de fondsenfabriek van KBC op een lager peil draait. Ook de marktenzalen en het vermogensbeheer lijden onder de marktomstandigheden. KBC compenseert dat door een hoge rentemarge te hanteren en door de kosten in bedwang te houden. Maar er moet ook rekening worden gehouden met de geplande desinvesteringen. Als alles volgens plan verkocht raakt, kunnen die de winst met 20 procent afromen.

2. IERLAND VERGT GROTERE KREDIETPROVISIES

KBC’s belangrijkste probleem is zijn Ierse bank, KBC Bank Ireland. Die heeft voor 16,9 miljard euro kredieten uitstaan, goed voor 10 procent van het kredietboek van de groep. Er waren de voorbije weken enkele hoopgevende macro-economische signalen dat de Ierse economie langzaam het herstel inzet. Maar dat herstel is kwetsbaar en vooral exportgedreven.

Voor de Ieren zelf is de crisis allerminst achter de rug. Hun inkomen staat onder druk en de werkloosheid was nooit groter. Het interne verbruik zit nog altijd in het slop. Veel Ieren kampen met financiële problemen. Bij ruim een op de tien woningkredieten is er een betalingsachterstand. Dat vergroot de druk op de Ierse regering om haar burgers te helpen. Er zijn al beschermingsmaatregelen uitgewerkt die kredietnemers toelaten gedurende een bepaalde periode enkel rente (en geen of maar een stuk van het kapitaal) af te betalen, of de afbetalingen over een langere periode te spreiden. Verwacht wordt dat de regering die maatregelen nog uitbreidt.

50 procent van de Ierse hypotheekschulden is in handen van buitenlandse banken. KBC is er, samen met Rabobank, Lloyds en RBS, een van de grootste spelers. De woningkredieten aan mensen die een huis kochten om er zelf in te wonen, zijn goed voor 9,7 miljard euro. Dat is in principe het veiligste stuk van de markt, maar sinds juli neemt ook daar het aantal wanbetalingen spectaculair toe. Het aantal probleemkredieten van KBC Bank Ireland is in het tweede kwartaal opgelopen tot 13,2 procent (zie tabel). En intussen glijdt de waarde van de huizen verder af.

Tot nu toe heeft KBC geen grote stroppenpot aangelegd voor zijn Ierse activiteiten. Vorig jaar nam de groep wel een eenmalige provisie van 525 miljoen euro, en daar wordt elk kwartaal zo’n 40 à 50 miljoen euro aan toegevoegd. Maar volgens de markt is dat te weinig. Een groot aantal analisten is het erover eens dat dat moet verdubbelen tot 100 miljoen euro per kwartaal.

KBC heeft nu zo’n 850 miljoen euro opzijgezet. Volgens veel waarnemers staat dat bedrag absoluut niet in verhouding tot het reële kredietverlies dat de bank in Ierland dreigt te lijden. Andere banken kozen voor een grotere afdekking van de kredietrisico’s. Verwacht wordt dat KBC verplicht zal zijn een substantiële bijkomende provisie te boeken.

ING-analist Albert Ploegh stelde een Ierse stresstest op die uitging van 25 procent probleemkredieten en een provisiedekking van 55 procent. In dat scenario dreigt KBC 1,5 miljard euro te kort te komen tegen eind 2013. Dat gat kan de bank volgens Ploegh dichtrijden door de kwartaalprovisies op te trekken tot 100 miljoen en door een bijkomende, eenmalige provisie van 500 miljoen euro aan te leggen.

3. WORDT HONGARIJE EEN NIEUW IERLAND?

Een ander probleemland voor KBC Groep is Hongarije. Dat land kampt met een groot overheidstekort en de regering-Orban doet er alles aan opdat Hongarije niet het Griekenland van Oost-Europa wordt. Daarom heeft ze al allerlei crisismaatregelen genomen, zoals de invoering van een bankentaks die KBC dit jaar 62 miljoen euro kost. Maar fundamenteel blijft de Hongaarse economie zwak.

De lokale munt, de forint, was de voorbije jaren erg volatiel, waardoor veel hypotheken in buitenlandse valuta afgesloten zijn. Twee derde van de Hongaarse hypotheekleningen is in Zwitserse frank. De waardevermeerdering van de Zwitserse frank sinds begin dit jaar betekende voor veel Hongaren een forse verhoging van hun afbetalingslasten.

KBC heeft in Hongarije een behoorlijk groot kredietboek van 6,4 miljard euro. Het aantal probleemkredieten stijgt er, zoals in Ierland, kwartaal na kwartaal. Eind juni waren er 9,1 procent probleemkredieten (zie tabel). Maar daarvan is 69 procent gedekt door provisies, substantieel meer dan de 37 procent dekking in Ierland.

Bij de huidige wisselkoersverhouding van 230 tot 240 forint voor 1 Zwitserse frank kan het aantal probleemkredieten nog fors toenemen. KBC houdt rekening met 12 procent probleemkredieten tegen het einde van het jaar, wat zou resulteren in een toename van de provisies met 24 miljoen euro.

Intussen heeft de Zwitserse centrale bank een limiet gezet op de stijging van de frank. Maar vorige week maakte de Hongaarse premier Viktor Orban een plan bekend dat de Hongaren de kans biedt hun kredieten in een buitenlandse munt met een fikse korting terug te betalen. Er zou een wisselkoers van 180 forint per Zwitserse frank gehanteerd worden. Dat kan de banken veel geld kosten. Thomas Nagtegaal, analist van RBS, denkt dat de nieuwe maatregel bij KBC een gat van 171 miljoen euro slaat. Voorlopig is het onduidelijk of het plan erdoor komt – de Europese Commissie is zeer kritisch – en hoeveel Hongaren erop zouden ingaan.

4. HET DESINVESTERINGS- PROGRAMMA SLABAKT

KBC kreeg in 2008 en 2009 voor 7 miljard euro overheidssteun (3,5 miljard van de federale overheid en 3,5 miljard van Vlaanderen). Daarom verplichtte de Europese Commissie de Vlaamse bank-verzekeraar een aantal activiteiten te verkopen. In een eerste fase gingen de activa vlot de deur uit, maar dit jaar vordert het desinvesteringsprogramma nauwelijks. Centea ging wel nog naar Landbouwkrediet, maar eigenlijk was dat al een tegenvaller want aanvankelijk was het de bedoeling Centea samen met de verzekeraar Fidea te verkopen.

De verkoop van KBL, de privatebankingpoot van KBC, draaide helemaal in de soep. De Indiase overnemer Hinduja bleek niet aanvaardbaar voor de toezichthouders, waardoor KBC 1,6 miljard euro aan zijn neus voorbij zag gaan. De bank-verzekeraar lanceerde een tweede verkooppoging, die in een vergevorderde fase zit. Daar mag op relatief korte termijn witte rook uit de schouw verwacht worden, ondanks de moeilijke omstandigheden op de financiële markten. Heel wat banken denken in de eerste plaats aan de versteviging van hun kapitaalbuffers en pas op de tweede plaats aan overnames.

Begin juli maakte KBC bekend dat het zijn afslankingsprogramma helemaal herbekeken had. De brok die het meeste geld moest opbrengen – de beursgang van CSOB (Tsjechië) en K&H Bank (Hongarije) – is afgeblazen. In ruil zou KBC zijn Poolse bank Kredyt Bank en de verzekeraar Warta verkopen. Daar blijkt in de markt inderdaad meer interesse voor te bestaan.

“Voor de activiteiten in Polen lijken er verschillende overnamekandidaten te zijn, en de waardering ligt er ook hoger dan in West-Europa”, zegt Rudy De Groodt, analist van BNP Paribas Fortis Private Banking. “Daar kan KBC op korte termijn misschien succes boeken. In elk geval wil de markt in de komende maanden verkopen zien. Het vierde kwartaal wordt het moment van de waarheid.”

5.VERWATERING DREIGT BIJ KAPITAALVERHOGING

Doordat het desinvesteringsprogramma slabakt, komt er geen extra geld binnen bij KBC. En dat is een serieuze streep door de rekening. De groep zou heel graag eind dit jaar een deel van de overheidssteun terugbetalen. Voormalig financieel directeur Luc Philips liet begin dit jaar publiekelijk zijn ergernis blijken over de 8,5 procent rente die KBC jaarlijks aan de Vlaamse en de federale overheid moet betalen. De totale kostprijs daarvan komt uit op 600 miljoen euro. Daar wil de bank zo snel mogelijk vanaf. Eind 2011 is er een uitgelezen kans om de federale overheid uit te kopen, mits het een boete van 15 procent betaalt. Elk jaar dat KBC langer wacht, komt daar 5 procent bij. Aan de Vlaamse overheid moet KBC sowieso 50 procent bovenop het nominale bedrag betalen.

Het probleem is dat de rekening snel oploopt. Als KBC Groep zowel de federale als de Vlaamse overheid 3,5 miljard terugbetaalt met de respectieve boetes van 15 en 50 procent erbovenop, dan moet ze eind dit jaar 9,3 miljard euro op tafel leggen. Volgens Matthias De Wit, analist van Petercam, heeft de bank momenteel een kapitaaloverschot van 3,5 miljard euro. Zelfs als de verkoop van de Poolse belangen en van KBL 3 miljard opbrengt, blijft er een tekort van 3 miljard euro.

Bovendien lijkt het in de huidige moeilijke omstandigheden voor banken niet verstandig de kapitaalbuffers te verminderen. Dat zou het vertrouwen van de markten, die 10 procent kernkapitaal steeds meer als norm hanteren, geen goed doen. Enkele analisten die Trends contacteerde, denken dat KBC zal beslissen de overheidssteun eind dit jaar gedeeltelijk terug te betalen. Ook de krant De Standaard maakte vorige week allusie op een dergelijke ‘gefaseerde terugkoop’.

Hoe dan ook heeft KBC op dit moment onvoldoende in kas om zowel de overheid uit te betalen als de kapitaalbuffers op peil te houden. En dus lijkt een kapitaalverhoging noodzakelijk. Analisten gaan ervan uit dat KBC 2 miljard euro moet ophalen.

Het probleem is dat de beurskoers van KBC nu zo laag staat, dat een kapitaalverhoging tot een gigantische verwatering zou leiden. Van enkele kernaandeelhouders (KBC Ancora en Cera) is geweten dat ze een kapitaalverhoging niet kunnen volgen. Een kapitaalverhoging zou dan de controle over de groep in gevaar brengen. En die prijs willen de aandeelhouders liever niet betalen. In 2008 en 2009, toen KBC met zijn CDO’s en andere gesofisticeerde risicoproducten midden in de storm stond, hebben ze er ook alles aan gedaan om hun controlebelang veilig te stellen. “Een kapitaalverhoging zal er maar komen als het echt niet anders kan. Voor sommige aandeelhouders is het eerder een plan C dan een plan B”, stelt een insider duidelijk.

Maar er zijn ook andere stemmen. “Of de kernaandeelhouders het nu leuk vinden of niet, hun belang dreigt te zakken naar 25 of 30 procent. Onder Jan Huyghebaert is alles gedaan om een controlemeerderheid te behouden. Misschien wordt onder de nieuwe voorzitter een blokkeringsminderheid het nieuwe strijdpunt?”

In elk geval hangt de vrees voor een eventuele kapitaalverhoging als een zwaard van Damocles boven de beurskoers van KBC. En zo zit de bank eigenlijk in een vicieuze cirkel. Zolang er onduidelijkheid is, daalt de koers. En hoe lager de beurskoers, hoe minder waarschijnlijk een kapitaalverhoging wordt.

PATRICK CLAERHOUT

KBC dankt zijn mooie winst over het eerste halfjaar aan lage kredietprovisies, maar dat kan het niet volhouden.

De 850 miljoen euro provisies staan absoluut niet in verhouding tot het kredietverlies dat KBC dreigt te lijden in Ierland.