KASTELEN

Rijk overzicht

Georges-Henri Dumont & Vincent Merckx, Wonderlijke kastelen in België. Editions Vincent Merckx, 296 blz., 74,20 euro.

A lmaar vaker verkopen aristocraten hun kastelen aan de nouveaux riches. De kasteelheren van vandaag zijn veeleer ondernemer of topmanager dan landeigenaar. In vele gevallen volstaat het oude geld niet om de hoge onkostenrekeningen te betalen, die het beheer van een kasteel teweegbrengt. “Onroerende voorheffing, onderhouds- en restauratiekosten, bezoldiging van het noodzakelijke dienstpersoneel en successierechten eisen van de eigenaar dat hij niet alleen een sterke rug heeft, maar ook niet gespeend is van ondernemingslust en doorzettingsvermogen,” schrijft Georges-Henri Dumont in Wonderlijke kastelen in België. De Belgische historicus, momenteel actief bij de Unesco, zorgde voor de historische en culturele toelichting bij de vaak paginagrote foto’s van Vincent Merckx, de Brusselse fotograaf die met zijn eigen uitgeverij een volwassen portfolio van boeken over Belgische steden, streken en historische panden opbouwde.

Typische koffietafelboeken brengt Editions Vincent Merckx uit, waarin de foto’s de grootste aandacht opeisen en de meestal viertalige teksten zuinig uitleg geven. De verzorgde uitgave, de imponerende beelden en de bondige maar degelijke uitleg tillen dit kastelenboek alvast boven de middelmaat van dergelijke buitenmaatse glossy uitgaven uit. De term koffietafelboek hoeft niet altijd pejoratief te klinken, al hadden we wel wat meer portretteringen van de huidige bewoners gezien. Het is ook jammer dat Dumont en Merckx niet kozen voor kastelen in privé-handen en de openbare monumenten apart behandelden. Nu prijken, bijvoorbeeld, de tot toeristische fuik omgebouwde Godfried van Bouillon-burcht aan de Semois en de nog bewoonde Marnix van Sint-Aldegonde-waterbrucht aan de Oude Schelde in hetzelfde boek. Over de huidige bewoner in Bornem geen woord. Zelfs de naam van de vermaarde Antwerpse antiquair en kunsthandelaar Axel Vervoordt wordt niet eens vernoemd bij de (te summiere) blik op zijn kasteel in ‘s Gravenwezel.

Ook de selectie en de volgorde van de kastelen zijn vatbaar voor discussie. De auteurs kozen voor een aanpak per provincie. Daar is niets mis mee, al ontstaat op die manier wel een kakofonie van stijlen. De motivatie voor de selectie lijkt moeilijk te doorgronden, wat nog meer bijdraagt tot het caleidoscopische karakter. Al heeft die aanpak ook voordelen: de rijke variëteit aan stijlen en kastelen in België wordt al gauw duidelijk. Grasduinen in het boek wordt dan ook een tocht kriskras door de tijden en de kunst.

Jan Lodewyckx