Kakofonisten van kekke kunsten

Kunsten kriebelen 5 % van de mensen, 95 % laat gemelijk weten, niet thuis. Zijn kunsten een Goede Daad van artiesten? Mooi en nietig. Confituur bovenop beton dat slechts microscopisch uitgesleten geraakt door scheppend zweet. Moderne kunst is kek, modieus voor een machtige minderheid. De kloof in de kunsten is de kloof in de politiek, is de kloof in de economie.

Frans Crols

Die van Volkswagen België zijn met de hakken over de sloot, die van ABN Amro wachten bang op de bedoelingen van de Britse raiders van TCI (uiteenrafelen of samenblijven), die van Electrabel weten het evenmin als zij blikken naar het gesteggel tussen Suez, Gaz de France, Enel, Dominique de Villepin en Ségolène Royal. De kloof verbreedt tussen de basis en de kosmopolieten aan de top van de ondernemingen. Idem in de cultuur, idem in de politiek. Voor dat laatste staat symbool de afstand in de Europese Unie tussen Jan Doorsnee en EU-voorzitter Barroso en zijn beroepseuropeanen.

De vervreemding, het onbehagen, het wanbegrip tussen twee polen – het volk en de zelfbenoemde bovenlaag – is even scherp in de kunsten. Kan wat gebeurt in de kunsten de economische en de politieke kloof verklaren? Een poging in 5000 tekens.

Neem een schaal van 1 tot 10: 1 is volks, platvloers, ruw, dom en 10 is elitair, tijdloos en taalloos, technisch, universeel. Pas die schaal toe op twee culturele evenementen van de volgende weken in Antwerpen. Een toevallige proef op de som. Andere tests zijn mogelijk in het overrijpe cultuuraanbod tussen Noordzee en Maas. Als kunstenliefde uw hart verwarmt, bezoek dan de Moussem of ExtraCity. Mohammed Ikoubaan is een crème van een kerel, zoals Mohamed Chakkar. De twee Marokkaanse Vlamingen schiepen in 2000 vanuit een sinaasappelkist een Moussem Festival. De nieuwe editie is langer, internationaler, gedurfder dan de vorige Moussems. Een Moussem is een cultureel of/en een economisch feest. Een stroom van muziek, muntthee, dans, zoete broodjes, discussie, expo, poëzie, stoverij in aarden schalen met Marokko als bloedbaan. Op de schaal van 1 tot 10 situeert de nieuwe Moussem zich rond 5, bij de start rond 3.

De verse huls van de kunstenhal ExtraCity is een ex-brouwerij van Guinness in Antwerpen-Noord. De tentoonstelling “No Matter How Bright the Light, the Crossing Occurs At Night” huist in industrieromantiek. De Duitser Anselm Franke is de spreekstalmeester van “No Matter” en vier kunstenaars verbeelden de aanwezigheid en afwezigheid van uitsluiting en insluiting. Op de schaal van 1 tot 10 situeert Frankes creatie zich op 9.

De Moussem is sympathiek en aarzelend prekosmopolitisch, ExtraCity is etherisch, universalistisch, überkosmopolitisch. De Moussem staat dicht bij de Marokkaanse Vlamingen, ExtraCity staat ver van de autochtone en zeer ver van de allochtone Vlamingen.

Het hermetisme en het exclusivisme van de huidige kunsten, de huidige kunstenaars en de huidige kunstenlocaties, werpt een wal op tussen de 5 % die volgt – de helft uit overtuiging, de helft uit snobisme – en de 95 % die binnensmonds awoert laat horen. De huidige hybride wereldcultuur is algemeen, technisch en tijdloos. Hybride komt van het Latijnse hybrida en betekent bastaard, samengesteld uit ongelijksoortige elementen.

Een wereldcultuur is universeel en nieuw. Noch de Chinese, de Romeinse, de boeddhistische, de moslimcultuur konden of kunnen tippen aan de wereldcultuur van 2007. Zij botsten steeds op grenzen, op andere rijken en contrasterende culturen. De wereldcultuur is losgeraakt van tijd en plaats en wordt planetair. Zij is bovendien technisch én in handen van de werktuigkundigen van de communicatie die onderling afhankelijke, internationale sociale netwerken scheppen met als stem een identiek en volumineus neo-Esperanto voor de happy few. Jagend op een hier en nu heeft een universele cultuur amper een historische achtergrond, geen ontwikkelingsritme noch een gevoelen voor tijd en herhaling. Waarom gaat het volk, de 95 % van hier en geëmigreerd van ginder, eventueel mits aanporringen, naar een Moussem en niet naar ExtraCity? Omdat zij de onbegrijpelijke, in dichte woordenrijen verpakte, hectische en überkosmopolitische cultuur beangstigend vindt. De cultuur van de mensen is gegrondvest op gedeelde verbeelding, traditie, mythes en symbolen die doorstromen langs generaties van klasse, regio, politieke eenheid, etnische en religieuze gemeenschap.

Die cultuur is verteld en doorverteld, gedurende decennia. Zij wekt vertrouwdheid op, warmte. Blijvende cultuur is historisch geworteld en zo is haar verbeelding. De kek verpakte kakofonie van ExtraCity is losgeslagen van de belangstelling en de verbeelding die generaties boeit en overstijgt. Zij heeft een kort leven-naar-doodtraject. Zo gaat het ook in de economie. Ondernemingen en hun talent hebben een land, een bodem, een gedeelde verbeelding nodig. Frans Crols

De auteur is directeur van Trends.