Judas-biografie

Drie decennia lang was reisauteur en romancier Paul Theroux niet alleen goed bevriend met, maar ook zowat een literaire zoon van, de niet eens tien jaar oudere V.S. Naipaul. In ‘De geschiedenis van een vriendschap’ rekent de leerling evenwel (zwaar) af met de mentor.

In 1966 sluit de 24-jarige Amerikaan Paul Theroux, docent aan de universiteit van Kampala in Oeganda, vriendschap met de gerenommeerde auteur V.S. Naipaul. De Indiër uit Trinidad met door-en-door Britse karaktertrekken port het zelfvertrouwen van de heimelijk naar schrijversroem hunkerende, ontwortelde Amerikaan aan én laat zich de bewondering graag en gretig welgevallen. Al gauw wordt Theroux de lakei van de Grote Meester, rijdt hem rond in het chaotische Oeganda en lost de vervelende klussen voor hem op. Kortom, hij wordt Naipauls schaduw. Niet toevallig luidt de oorspronkelijke titel van De geschiedenis van een vriendschap dan ook Sir Vidia’s Shadow. De ondertitel, A Friendship Across Five Continents, roept de sfeer van een reisboek op. Een gewiekste zet van de auteur (of de uitgever), want Theroux’ reputatie stoelt op de eerste plaats op een imposante stapel reisboeken (waaronder De grote spoorwegcarrousel, De gelukkige eilanden en het recentere De zuilen van Hercules).

In 1997 sloeg de vriendschap om in haat. De relatie was al een tijdje aan het slabakken. Theroux maakt er geen geheim meer van dat hij de hautaine houding van Naipaul beu werd (met de onderliggende gedachte dat hij zelf inmiddels uitgroeide tot een gevierd schrijver van wereldallure, terwijl Naipaul hem nog altijd behandelde als een leerling-hulpje). De ommekeer van vriendschap naar vijandschap kwam er pas toen Theroux een catalogus toegestuurd kreeg van een boekhandelaar in Massachusetts, die gespecialiseerd was in moderne eerste drukken. Hij vond er verscheidene boeken van hem met een opdracht aan Naipaul, die blijkbaar grote schoonmaak gehouden had. Hij faxt hem de bladzijden en krijgt prompt een giftig antwoord van Naipauls tweede vrouw.

Theroux reageerde met een boek van meer dan 400 bladzijden, waarin hij de roddelkraan opendraait. Tussendoor blijkt dat Theroux een grote sympathie koesterde voor Naipauls eerste, overleden vrouw. Hij onthult nu hoe Naipaul haar bedroog, zelfs terwijl ze stervende was. Toch heeft Theroux méér dan een smeuïge sleutelroman, méér dan een Judas-biografie geschreven. In niet geringe mate is dit immers ook een autobiografie en de kroniek van een schrijver(schap). Kortom, een werk voor de overtuigde Therouxianen. Atlas, 431 blz., 995 fr. ISBN 9045003635.

LUC DE DECKER