“Jo en Pol drukten geld als een Nationale Bank”

Van de 6400 personeelsleden van Lernout & Hauspie behouden er 4100 hun job. In België kan mogelijk de helft van de 450 werknemers aan de slag blijven en ook de taaltechnologie blijft leven. Toch bestempelt Philippe Bodson zijn tien maanden bij Lernout & Hauspie als een mislukking.

Wordt Philippe Bodson opnieuw een professionele bedrijvendokter, zoals bij de start van zijn loopbaan? De oud-McKinseyaan lacht: “Hoe langer mijn sabbatical duurt, hoe meer mijn belangstelling taant.” Baron Philippe Bodson behoudt vier hoofdmandaten: het voorzitterschap van BarcoNet (in fusie met Scientific Atlanta) en Diamant Boart en bestuursmandaten bij Immobiliënmaatschappij van België en Glaverbel. Hij zetelt voorts nog voor de PRL in de Senaat.

TRENDS. Stappen we in België na dit debacle opnieuw de prehistorie binnen? Breekt de ondernemingszin?

PHILIPPE BODSON. “L&H is, net zoals een hele reeks bedrijven uit Frankrijk, Duitsland, Groot-Brittannië en de VS, het slachtoffer geworden van de zeepbel. Dat heeft niks te maken met entrepreneurschap en vindingrijkheid, maar alles met het verlies aan werkelijkheidszin. Jo Lernout en Pol Hauspie waren de chefs geworden van een Nationale Bank en konden kwistig geld drukken door het uitgeven van aandelen en schuldbrieven. Als zij iets nodig hadden, gaven zij papier uit, iets wat normaal het voorrecht is van een centrale bank. Maar ze konden dat doen omdat de beurs bereid was alles te pikken. In die omstandigheden is het zeer moeilijk om met de voeten op de grond te blijven. Om hun papier aantrekkelijk te houden, moesten zij elk kwartaal goede cijfers publiceren.”

Er was dus eerder sprake van geldcreatie dan van waardecreatie?

BODSON. “Geld is gekoppeld aan waarde als er reserves achterstaan. Maar Jo en Pol hadden geen goud zoals in Fort Knox. Als men doorheeft dat er een levensgroot verschil ontstaat tussen de waarde van de technologie en de opgepepte beurskoers, dan zakt de waarde van het gedrukte papier pijlsnel.”

Was het Hof betrokken bij de reddingspoging?

BODSON. “Onrechtstreeks heb ik gehoord dat het Hof bekommerd was om de toekomst van L&H. Maar aan mij heeft men nooit iets gevraagd.”

Was u vroeger al eens gevraagd om chief executive officer te worden van L&H?

BODSON(lacht) . “Nooit, never, jamais. Karel Vinck belde mij voor de opvolging van John Duerden ( nvdr – de Amerikaan die in januari 2001 opstapte als topman van L&H). Dat was de start. Ik weet nog steeds niet of ik de eerste of de laatste was die door Vinck werd gebeld. Misschien had heel Vlaanderen al geweigerd en dacht hij: als Waal weet Bodson niet goed waaraan hij begint. Bodson was misschien de klos. Psychologisch is het voor mij beter om te denken dat ik de eerste kandidaat was die hij opbelde, en niet de laatste.”

Een bizarre periode in de juridische opera bij L&H was het beroep tegen het concordaat in Ieper.

BODSON. “Wij kregen in Ieper een concordaat met voorwaarden. Zo moest bijvoorbeeld 80% van de activa worden opzijgezet om daarmee later naar de schuldeisers te gaan. Als ik dat deed, was ik niet langer in staat om het personeel te betalen. Ik heb altijd gezegd: ‘ik wil alleen verder als ik de raadgevers én de opzegvergoedingen kan betalen’. Met de voorwaarden van de Ieperse rechter kon dat niet. Voorwaarden in een concordaat zijn trouwens niet wettelijk, vertelden onze advocaten. Dus ging L&H in beroep. Het hof van Gent gaf ons gelijk: je kunt geen voorwaarden opleggen. Dat was een klap voor de rechter van Ieper. Die kreeg nog een bijkomende slag toen het hof oordeelde dat het reddingsplan niet aanvaardbaar was. Waarom zei het hof dat? Vooral wegens één reden: L&H had geen vast bod voor de verkoop van de activa. Dat klopte. Wij hadden een bindend bod dat voor 99% was afgerond, maar geen contract. Slotsom: L&H had geen concordaat en dus geen bescherming. Daarop zijn mijn rechterhand Thomas Denys, een schitterende man, en ik tijdens het weekend een telefoonmarathon begonnen. Op maandagmorgen hadden we ons contract op zak. Reuzeblij trokken we naar de rechtbank: ‘mijnheer de rechter, wij hebben een contract’. Iedereen was ervan overtuigd dat de Ieperse rechter daarop het concordaat zou toestaan. Maar dat bleek niet het geval. De Amerikanen begrijpen nog altijd niet hoe een hogere rechtbank in België door een lagere rechtbank voor schut kan worden gezet. En ikzelf begrijp het evenmin.”

Toen u op 16 januari 2001 CEO werd van L&H was er al een gerechtelijk akkoord: was dit geen stap te ver in de crisis? Want zodra men in die fase zit, kan men onmogelijk nog de braindrain tegengaan? Bij Real Software werd dit te allen prijze vermeden.

BODSON. “Dit was inderdaad een zwakke start, maar u weet dat dit nog werd beslist door de vorige manager. In zijn positie zou ik misschien hetzelfde hebben gedaan. L&H is nu eenmaal geen Belgisch bedrijf: hoewel het Belgisch van oorsprong is, is L&H een Amerikaanse onderneming met een Belgische hoofdzetel. Na de artikelen in The Wall Street Journal liep L&H het risico dat een aantal aandeelhouders een class action suit zou beginnen. De grootste schuldeisers zijn vervolgens bang geworden en hebben de leningen geschorst. Ze eisten dat ze werden terugbetaald. In tegenstelling tot Real Software werden wij gedwongen ons met een gerechtelijk akkoord te beschermen.”

U gaf van meet af aan de indruk dat de herstructurering geen realistische optie was. Opteerde u meteen voor een verkoopscenario van het actief en de technologie?

BODSON. “Neen. Op mijn eerste dag heb ik gezegd: ‘wij willen herstructureren’. Mijn voorganger had besloten om Mendez te verkopen en iedereen _ ook ik _ dacht dat die dochter 180 miljoen dollar waard was. Met dat bedrag zou ik naar de banken en de schuldeisers zijn gegaan en hebben gezegd: ‘kijk, we maken een overeenkomst. U ontvangt x% van uw schulden’. Met dat concordatair manoeuvre zou ik voldoende cash hebben gehad voor een herstructurering, op voorwaarde natuurlijk dat we de niet-kernactiviteiten van de hand deden. Maar dat scenario werd onmogelijk toen bleek dat Mendez geen 180, 150 of 100 miljoen dollar waard was. We verkochten Mendez uiteindelijk voor 44 miljoen dollar, na een eerste bod van 22 miljoen dollar. Met die toestand kon ik ten aanzien van de schuldeisers niets aanvangen. De activa waren niet meer in lijn met de zeepbel van een jaar voordien. Dus zat er niets anders op dan de activiteiten, en niet langer de naamloze vennootschap te beschermen. U moet een onderscheid maken tussen de activiteiten _ de medewerkers, de onderneming, de klanten, de technologie _ en de wettelijke verpakking.”

Was u in het avontuur gestapt als u had geweten dat Mendez niet voor een hoge prijs kon worden verkocht?

BODSON(lacht) . “Eerlijk, ik heb daar niet aan gedacht. Ik begon in België en in de VS meteen te onderhandelen over een tweede brugfinanciering. Twee maanden later was het contract rond. Crédit Suisse had intussen bij een Amerikaans comité van schuldeisers positieve verklaringen afgelegd over de waarde van Mendez. Maar langzamerhand zag iedereen de bittere werkelijkheid.”

Hypothekeerde de brugfinanciering van John Duerden niet evenzeer de overleving van L&H?

BODSON. “Meteen na de start werd het me duidelijk dat General Electric Capital niet langer akkoord ging met die brugfinanciering. Het bedrijf vond in de ingewikkelde contracten een clausule om de vervroegde terugbetaling te eisen. GE gaf me de tijd tot aan een volgende brugfinanciering.”

Alles was in pand gegeven?

BODSON. ” So what? Alles, maar dan ook alles móést in pand worden gegeven. De onderneming was in concordaat, kon haar schulden niet langer betalen en smeekte om geld. Maar wie geeft geld aan een onderneming in concordaat? Niemand, behalve als zij alle activa verpandt en belooft de eerste opbrengst bij de kredietgever te storten. Mensen die beweren dat John Duerden alle activa in pand heeft gegeven om ze vervolgens naar Amerika te versluizen, hebben het verkeerd voor. Wat hij deed, was correct.”

Hebben de hoogste kringen van het land Etienne Davignon en Mark Eyskens aangespoord om een bestuursmandaat bij L&H te aanvaarden?

BODSON. “Neen, absoluut niet. In Amerika en België moest ik bewijzen dat ik brak met de fraudesituatie waarmee L&H werd geassocieerd. Dus kapte ik met het verleden. Ik móést Jo Lernout, de medewerkers en de bestuurders _ ook degenen waarvan niet kon worden bewezen dat ze iets hadden mispeuterd _ ontslaan. Alleen op die manier konden we aan de rechter duidelijk maken dat alles voortaan correct zou worden gespeeld.

“Voor de raad van bestuur zocht ik drie prominente personen: Alan Blinken, de voormalige Amerikaanse ambassadeur in België, Etienne Davignon en Mark Eyskens. Alle drie gingen ze akkoord. Maar al vlug rees een nieuw probleem: zij moesten immers worden verzekerd en dat vergde zware onderhandelingen. Ik ben vervolgens naar mijn goede vriend Davignon gestapt en heb hem gezegd: ‘kijk, zonder bestuurdersverzekering kan ik de Amerikaanse ambassadeur en Mark Eyskens nooit overhalen om bestuurder te worden. Wil jij gedurende enkele weken of maanden zonder verzekering zetelen?’ Davignon ging meteen akkoord. Maar al vlug ontdekten de Amerikaanse schuldeisers dat Etienne Davignon bestuurder is van Fortis, een van de schuldeisers van L&H. Zij wezen op het mogelijke belangenconflict en de verdachtmaking klonk: Bodson begint te werken voor Fortis en niet voor iedereen. Dus bleef er voor mij geen andere mogelijkheid over dan Davignon te vragen zijn mandaat niet op te nemen. Daarop ben ik zelf, samen met drie leden van het L&H-auditcomité, tot de bestuursraad toegetreden.”

Was u niet beter naar de handelsrechter in Brussel gestapt dan in Ieper?

BODSON. “Dat was inderdaad mogelijk geweest, al weet ik niet wat mij in Brussel te wachten kon staan.”

Had handelsrechter Spiritus-Dassesse meer van de ingewikkelde L&H-affaire begrepen dan de Ieperse rechter Handschoewerker?

BODSON. “De journalisten hebben mijn reactie op die situatie vertaald in polemische termen. René De Witte van De Financieel-Economische Tijd schreef dat ik zou verteld hebben dat deze zaak ‘het petje van rechter Handschoewerker te boven ging’. Fout. Ik wist zelfs niet eens wat een ‘ petje‘ in het Nederlands betekent. Wat zei ik en wat meende ik? De ‘ praktijk‘ van de handelsrechter in Ieper is die van het faillissement van restaurants en winkeltjes. Die zijn niet te vergelijken met het faillissement en concordaat van L&H, Solvay of Unilever. Dat zijn problemen van een andere schaal en men is slechts goed voor de problemen waarvoor men praktijk heeft opgedaan. België telt gespecialiseerde rechtbanken, zoals de handelsrechtbank, de arbeidsrechtbank, het hof van assisen. Waarom zouden we, naar aanleiding van L&H, geen stap verder durven te gaan? Ik zie, naar analogie met de zogenaamde Ondernemingskamer in Nederland, ook hier ruimte voor een gespecialiseerde handelsrechtbank die zich bezighoudt met ingewikkelde, internationale betwistingen. Maar ik kijk niet misprijzend naar de handelsrechtbank in Ieper.”

Zult u over die Ondernemingskamer praten met minister van Justitie Marc Verwilghen?

BODSON. “Dat sluit ik niet uit.”

De Amerikaanse advocaten, adviseurs en commissarissen hebben tijdens de L&H-crisis gezamenlijk voor honderden miljoenen frank opgestreken. Is dat niet overdreven?

BODSON. “De goegemeente in België zegt: het is onwaarschijnlijk wat ze daar hebben betaald. Maar ‘onwaarschijnlijk’ op basis van wat? De gewoonten in België? Wij hadden een concordaat in België, maar ook drie Chapter 11‘s in de VS. Onze kosten waren gebonden aan vier faillissementen met daarbovenop de ingewikkeldheid van een faillissement, zowel in België als in de VS. Een concordaat in Amerika is zeer duur; drie concordaten zijn dus nog veel duurder. Alle betalingen werden gedaan nadat ze eerst door de Amerikaanse rechtbank werden goedgekeurd, in België waren de commissarissen op de hoogte.”

Was wat u deed machiavellistisch? Volgens sommigen moest de door u gevolgde procedure wel slecht aflopen.

BODSON. “Wat is dat voor nonsens? Is het slim en sluw om failliet verklaard te worden? Ik had natuurlijk liever geen faillissement gezien. Ik heb dan ook alles gedaan om het te vermijden. Voor Bodson is dit een mislukking, ondanks de positieve kanten. Van de 450 jobs in België worden er hoogstwaarschijnlijk tussen de 100 en de 200 gered _ dat hangt af van de veiling in de VS. Toen ik arriveerde, werkten er 6400 mensen voor L&H, waarvan het leeuwendeel in de VS. In Amerika zijn er 4000 tot 4200 banen gered. Is dat window dressing? Neen, dat is een echte herstructurering. Bepaalde schuldeisers zullen ook geld krijgen, de banken recupereerden geld uit hun waarborg op Dictaphone. De patenten en de technologie blijven ergens. Ik begrijp die redenering niet.”

Was de psychose rond L&H té groot? Misschien zou een gelijkaardig geval in Nederland, Frankrijk of Duitsland wél zijn opgelost?

BODSON. “Tien tot twintig jaar geleden zou de regering tussenbeide zijn gekomen. Vandaag kan dat niet langer _ niet in België en ook niet in andere Europese landen. De voorbije jaren hebben de Belgen getoond dat zij koudwatervrees hebben voor risico’s. Veel ondernemers in Vlaanderen verkopen hun bedrijf voor 50 à 75 miljoen euro ( nvdr – zo’n 2 à 3 miljard frank), dat vinden ze voldoende. Wij missen ambitie. Bovendien hebben wij in België geen grote investeringsmaatschappijen meer. Zwitserland vond wel veel geld voor Swissair.”

Waren de believers een wereldvreemde bende?

BODSON. ” Roger Van Praet is een charmante man. Na de spanningen die er aanvankelijk waren, hebben we een verhelderend gesprek gehad. Probleem was dat de dialogen met de believers niet het niveau overstegen van die in het Café du Commerce. Voor de aandeelhouders was de situatie veel moeilijker dan voor de banken: de aandeelhouders hadden immers risico’s genomen op basis van de opgefokte sfeer rond L&H. Zij droomden. Zelfs ik dacht in het begin nog L&H te kunnen redden, maar wat doe je als de totale waarde van de activa zakt onder de waarde van de schulden? Dan blijft er wettelijk gezien niks meer over voor de aandeelhouders. Ik kreeg dan het verwijt dat ik voor de banken werkte. Sorry, ik werkte binnen de mogelijkheden die de wet voorzag, en bovendien onder controle van de Belgische commissarissen en de Amerikaanse curator. Roger Van Praet stond onder druk van mensen die de band met de realiteit waren kwijtgeraakt. Ik zei: ‘Als u een plan heeft, ga dan naar Crédit Suisse. Zet iets op papier’. Maar ze werden ook verplicht om een secrecy agreement te ondertekenen, iets wat bijvoorbeeld Tony Gram heeft gedaan. De believers spraken van een kapitaalverhoging. Maar om wat te doen? Om het geld aan de banken te geven? Luc Gheyssens bijvoorbeeld stuurde me tal van brieven waarin soms flagrante leugens stonden. Werd hij gemanipuleerd door Pol Hauspie, ik weet het niet.”

U verdiende 825.000 dollar of 37 miljoen frank. Is dat, gezien de context, geen pijnlijk hoog bedrag?

BODSON. “Ik herhaal nog eens dat L&H een Amerikaanse onderneming is, met Amerikaanse honoraria. Over mijn wedde is nooit onderhandeld. Ik antwoordde op de vraag hoeveel ik wilde verdienen tijdens de retourrit naar de luchthaven van Nice: ‘geef mij de vergoeding van John Duerden’. Het is vervelend om dat bedrag in de kranten te vinden. Die wedde is internationaal gebruikelijk. Bovendien golden bij L&H in de VS, bij Dragon en Dictaphone dezelfde weddeschalen voor de top. Ik vroeg geen vliegtuig, geen opties, geen voordelen in natura, behalve dan een auto met chauffeur om de verplaatsingen efficiënter te maken. Mijn vergoeding is zonder morren door de Amerikaanse rechter aanvaard.”

Bent u uitbetaald?

BODSON. “Ik ben uitbetaald zoals iedereen.”

U was voldoende vrij. Eigenlijk kon u op elk ogenblik ‘foert’ zeggen.

BODSON. “Ik vond dat ik onafhankelijk moest kunnen optreden. Zo’n onafhankelijkheid hangt af van twee factoren. Ten eerste moet je vijftigplusser zijn, want een jonge vent kan op niemands tenen trappen; hij moet nog aan zijn loopbaan denken, terwijl mijn carrière voorbij is. Bovendien moet je financieel onafhankelijk zijn, want zonder onafhankelijkheid kun je zo’n juridische procedure in de VS niet voeren. Wij waren de gesprekspartner daar, en namen ondanks de beperkingen de leiding. De curatoren gaan vandaag verder op dat spoor en hebben mij gevraagd om hen te adviseren. De uitkomst van de veiling zal het moeilijk maken om de waarde voor de schuldeisers te maximaliseren. Aan de onderhandelingstafel zit ik samen met de Belgische curatoren. Ik doe dat gratis; het enige wat ze betalen, is mijn vliegticket. Hun standpunt en het mijne liggen dicht bij elkaar.”

Overweegt u nog ‘interims’ zoals bij L&H? Eventueel in het buitenland?

BODSON. “Hoe langer mijn sabbatical duurt, hoe minder ik daaraan denk. Ik heb enorm hard gewerkt bij L&H, ik bleef senator voor de PRL en organiseerde me zo dat ik ‘s morgens naar mijn senaatsbureau ging en vanaf 13.00 uur vanuit L&H in Wemmel aan het bellen was met Amerika _ in New York en Boston was het toen zeven uur ‘s morgens. Ik heb honderden uren getelefoneerd.”

Werden de medewerkers van L&H gediscrimineerd in vergelijking met die van Sabena?

BODSON. “Toen de socialistische vakbond een aantal mensen afdankte van een coöperatie in Charleroi volgden er weliswaar stakingen, maar in de kranten kon je daarover niets lezen. Toen ik in Charleroi begon te herstructureren, stonden de titels in alle Belgische kranten. Dat is altijd zo: een kleine speler wordt slechter behandeld. De L&H’ers zullen minstens ontvangen wat de wet voorschrijft. In ons plan stond meer.”

Klopt het dat uw fameuze zondagochtendwandelingen in de Hoge Venen tijdens uw L&H-tijd zijn gesneuveld?

BODSON. “Neen. Ik heb maar één keer mijn wandeling niet gemaakt: tijdens het weekend dat ik met mijn rechterhand Thomas Denys de contractbesprekingen voerde. Trouwens, ik had altijd mijn gsm bij en werd van alles op de hoogte gehouden. Zelfs voor een dreigbrief ben ik ooit temidden van een wandeling in de Hoge Venen opgebeld.”

Frans Crols – Piet Depuydt

Piet Depuydt

“De believers stuurden me brieven waarin flagrante leugens stonden. Werden ze gemanipuleerd door Pol Hauspie? Ik weet het niet.”

“Ik vroeg geen vliegtuig, geen opties, geen voordelen in natura. Mijn vergoeding is zonder morren door de Amerikaanse rechter aanvaard.”

“Er is in België nood aan een gespecialiseerde handelsrechtbank die zich bezighoudt met ingewikkelde betwistingen.”