Janssen Pharmaceutica loopt op landmijn

De goede naam van Janssen Pharmaceutica wordt besmeurd door een terechte boete van de Europese Commissie voor een zaak van prijsafspraken door de Nederlandse verkooporganisatie van Janssen, en door haar ongelukkige reactie op die zaak. Hier moet de hele farmasector een les uit trekken.

De boete is een late uitloper van een grootschalig onderzoek in de farmasector, geleid door Neelie Kroes. De toenmalige Europees Commissaris voor Concurrentiezaken was ten strijde getrokken tegen de praktijken waarmee de traditionele farmabedrijven goedkopere generische geneesmiddelen de toegang tot de markt belemmeren. Het onderzoek omvatte ook een rist huiszoekingen bij farmabedrijven, inclusief Janssen. “There is something rotten in the state”, zei Kroes bij de voorstelling van het rapport midden 2009.

Vorige week bleek dat Janssen-Cilag BV, dat de medicijnen van Janssen Pharma commercialiseert in Nederland, het op een akkoordje had gegooid met concurrent Sandoz om een generische variant van Janssens pijnstiller fentanyl van de Nederlandse markt te houden. Het octrooi van Janssen op fentanyl, dat vooral door kankerpatiënten wordt gebruikt, was in 2005 verlopen, en Sandoz stond op het punt een generische kopie te lanceren. De Commissie kon bewijzen dat Janssen-Cilag Sandoz betaalde om die kopie in te houden. Dat levert Johnson & Johnson (J&J), het gezondheidsconcern boven Janssen Pharma en Janssen-Cilag, nu een boete van 10,8 miljoen euro op. Sandoz en zijn moederbedrijf Novartis moeten 5,5 miljoen betalen. De opvolger van Kroes, Joaquín Almunia, nam bij zijn toelichting geen blad voor de mond. Hij vond – terecht – dat de bedrijven op choquerende wijze patiënten de toegang tot een kostenbesparende versie van het medicijn hadden ontzegd.

Europa mag zich een flinke pluim op de hoed steken. De prijsafspraak kan op geen enkele manier worden vergoelijkt en moet scherp worden veroordeeld. Deze zaak is bijzonder pijnlijk voor de hele farmasector, die al lang alle zeilen heeft bijgezet om zijn imago op te poetsen. Door deze zaak gaat een flink deel van die inspanningen verloren. Het doet denken aan een peloton van profrenners dat lang gevrijwaard is gebleven van dopingzaken, maar door één positieve dopingplas weer collectief in diskrediet wordt gebracht.

Hoewel Janssen Pharma hier niet rechtstreeks betrokken bij is, straalt de boete sterk af op het Kempense wereldbedrijf. Vooral omdat de initiële reactie van Janssen-Cilag Nederland een communicatieve blunder van formaat was. Het bedrijf schoot zich in de voet door te stellen dat patiënten niet werden benadeeld, omdat de pijnstiller toch integraal werd terugbetaald. Een verwerpelijke boodschap, omdat ze impliceert dat het oké is de sociale zekerheid te laten opdraaien voor een verboden kartelafspraak, met als enige doel meer winst te graaien.

Janssen en de rest van de farmasector lopen dus stevige reputatieschade op, met mogelijk verstrekkende gevolgen. Professor fiscaal recht Michel Maus verwees zelfs naar de gunstige fiscale regeling in ons land voor inkomsten uit octrooien, “een groot cadeau van de maatschappij” voor de sector. Volgens Maus moeten zulke fiscale gunstregimes worden herbekeken als farma niet zelfregulerend kan optreden. De sector, met Janssen op kop, is met deze zaak op een landmijn gelopen. Zelfs als de verwondingen blijken mee te vallen, is het duidelijk dat de sector zich geen verdere misstappen meer kan veroorloven.