Is kennismanagement zinloos?

In ‘Knowledge Creation and Management’ tonen Kazuo Ichijo en Ikujiiro Nonaka aan dat ondernemingen fundamenteel van elkaar verschillen door de manier waarop ze met kennis omgaan.

Vier manieren zijn er om kennis te delen (of voor zich te houden): sommige werknemers delen kennis onder gelijken, anderen gebruiken de kennisoverdracht om hun status te bevestigen, nog anderen ruilen kennis alleen tegen vergelijkbare kennis en een laatste groep doet alleen aan kennisoverdracht als daar niet te veel tijdverlies aan gekoppeld is of als er een beloning aan vast hangt. Dat betoogt de Nederlandse onderzoeker Niels-Ingvar Boer. Vooral bij de twee laatste groepen is kennisoverdracht dus niet evident. Bijkomende hinderpalen bij de mogelijke kennisoverdracht worden gevormd door drie elementen: de toegenomen arbeidsdeling, de specialisatie en de groeiende mobiliteit van werknemers. Boer raadt werkgevers aan bij het aanwerven van personeel onmiddellijk na te gaan of de nieuwkomer wel bereid is zijn kennis te delen en de wijze waarop ook past in de onderneming.

In Knowledge Creation and Management bestuderen Kazuo Ichijo en Ikujiiro Nonaka, twee gerenommeerde onderzoekers in kennismanagement, hoe kennis in organisaties beheerd wordt. Ze verzamelen ook informatie van diverse andere experts, zoals Margit Osterloh, die kennisoverdracht in ondernemingen een sociaal dilemma noemt: een situatie waarbij de handelingen van rationele en egoïstische werknemers tot een situatie leiden van collectieve irrationaliteit, waarbij iedereen slechter af is.

Elke werknemer beseft dat het beter zou zijn als iedereen zijn kennis spontaan deelt. Toch doet hij dat niet, omdat anderen dat ook niet doen. De werknemer kan dat dilemma niet op zijn eentje oplossen. Volgens Osterloh is dat de verklaring “waarom het oplossen van sociale dilemma’s de essentie uitmaakt van humanresourcesmanagement.” Een interessante stelling.

Het onderzoek van de Nederlander Boer sluit dan weer goed aan bij de visie van de Vlaming Dany Jacobs. Het ergert Jacobs dat kennismanagement gezien wordt als het beheren en beheersen van een kennisvat, waar men naar believen kennis in of uit kan laten vloeien. Jacobs verdedigt de provocerende stelling dat, aangezien kennis in mensen is opgeslagen, deze in principe niet echt formeel kan worden overgedragen. Iedereen moet maar zijn eigen kennis verwerven. Jacobs gelooft ook dat werknemers te weinig met elkaar over hun werk praten. Hij is ervan overtuigd dat de interessantste ideëen aan de waterverdeler gevoerd worden. Over kennismanagement wordt dan ook vooral vaak zinloos vergaderd.

Kazuo Ichijo & Ikujiiro Nonaka (red.), Knowledge Creation and Management – New Challenges For Managers. Oxford University Press, 323 blz.

Thierry Debels