Zuhal Demir: de Limburgse leading lady van de N-VA

Staatssecretaris voor Armoedebestrijding en Gelijke Kansen Zuhal Demir zal haar bevoegdheden op een sociaaleconomische manier invullen: wie de kansen op de arbeidsmarkt niet grijpt, moet achteraf niet het slachtoffer uithangen als die in de armoede verzeild geraakt.

“Vergeet het primaat van de politiek niet.” Dat sms’te Zuhal Demir, toen nog N-VA-Kamerlid, een paar jaar geleden naar een lid van de Groep van Tien. Dat was net voordat de vakbonden en de werkgevers om de tafel gingen zitten voor een nieuw rondje interprofessioneel onderhandelen. Demir profileerde zich als expert sociaal overleg en arbeidsmarkt en vertolkte daarbij het N-VA-standpunt dat de sociale partners zich het best wat terughoudend opstellen. Het sociaaleconomische beleid werd uitgetekend door de regering en de sociale partners mogen hoogstens aanpassingen in de marge doorvoeren.

Zo ergerde Demir zich aan de sociale partners toen die een door de regering goedgekeurde verstrenging van het brugpensioen afzwakten. In 2015 kreeg ze veel kritiek na een uitspraak over de beperking van de werkloosheidsuitkeringen in de tijd: “Als werklozen merken dat ze de facturen niet meer kunnen betalen, zullen ze harder hun best doen.” Meteen deed ze haar reputatie van Iron Lady van de N-VA alle eer aan. Demir is trouwens Turks voor “ijzer”

Armoede is geen fataliteit

Demir begon haar carrière als advocate gespecialiseerd in arbeidsrecht en dat verklaart waarom ze veel aandacht aan dit thema besteedde. Als staatssecretaris voor Armoedebestrijding en Gelijke kansen zal het niet anders zijn. Haar voorganger Elke Sleurs voelde zich beter bij ‘softere” thema’s als gendergelijkheid. Demir zal haar bevoegdheden meer sociaaleconomisch invullen, trouw aan het N-VA programma. Op het gebied van arbeidsmarktbeleid en armoedebestrijding wil dat zeggen dat discriminatie bij aanwervingen verwerpelijk is. Maar ook dat allochtonen zich niet in een slachtofferrol mogen wentelen, want iedereen start hier met gelijke kansen. Armoede is dan ook geen fataliteit, volgens Demir. Wie werkt, kan uit die negatieve spiraal raken, wat ook zijn of haar afkomst is.

De nieuwe staatssecretaris vindt dat ze recht van spreken heeft, omdat zijzelf een voorbeeld is van opwaartse sociale mobiliteit bij allochtonen. Zuhal Demir is de dochter van een Turkse mijnwerker. Zijn boodschap aan de kinderen was: “Ga eerst studeren. Ik wilde dat Zuhal slimmer werd dan ik.” “We groeiden op in een warm Turks-Koerdisch nest”, zegt Zuhal Demir. “Maar als het op de kennis van het Nederlands en schoolresultaten aankwam, aanvaardden mijn ouders geen half werk.”

Demirs kritiek op wat men in haar partij ‘de slachtoffercultuur’ noemt, werd kort na haar aantreden onmiddellijk duidelijk met haar aanval op Unia, het vroegere Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding. De nieuwe staatssecretaris dreigt ermee de subsidies in te perken (ook al gaf ze toe dat ze dat voor 2019 niet kon). Ze verwijt Unia polarisering en vindt dat de instelling niet opkomt voor alle kansengroepen. In een interview kort na haar aantreden zei Demir het volgende: “De Brusselse schepen Alain Courtois weigert een huwelijk te voltrekken omdat de bruid zijn hand niet wil schudden. Unia was er als de kippen bij om te zeggen dat hij etnocentrisch was. Ik verwacht zulke reacties niet van Unia. Het moet opkomen voor iedereen. Als ik de cijfers bekijk, lees ik dat veruit de meeste klachten over racisme gaan. Slechts 5 procent van de klachten gaat over leeftijd, 4 procent over geaardheid. Waar zien we dat vandaag de dag de meeste discriminatie op de arbeidsmarkt gebeurt? Leeftijd.”

Antwerpse clash met Homans vermijden

Demir kreeg steun van de Vlaamse minister van Inburgering, Liesbeth Homans (N-VA). Steun uit onverwachte hoek, want de twee dames zijn niet de beste vriendinnen, om het eufemistisch uit te drukken. Toen Demir vorig jaar van Antwerpen naar Genk verhuisde, was dat officieel onder meer om familiale redenen. Demir wou dichter bij haar zieke moeder zijn. Maar er waren ook zuiver politieke motieven. In de provincie Antwerpen lopen de kopstukken van de N-VA elkaar voor de voeten. En zowel Homans als Demir profileerde zich meer en meer als dé leading lady van de Antwerpse N-VA. Een verhuizing van Demir naar Genk kon een clash vermijden. Het past ook in de strategie van de N-VA om de Limburgse tak van de partij te versterken.

De vraag is of Demir voldoende tijd zal hebben voor de lokale politiek. Federaal wachten haar nog enkele rotdossiers. Demir is ook staatssecretaris voor Wetenschapsbeleid. De N-VA’ster is nooit een communautaire scherpslijper geweest, maar krijgt met wetenschapsbeleid wel een bevoegdheid die spanningen veroorzaakt tussen de Vlamingen en de Franstaligen. Haar voorganger, Elke Sleurs, lag meer dan eens op ramkoers met toplui van federale wetenschappelijke instellingen. Onder andere met Alain Hubert over het beheer van de Zuidpoolbasis Prinses Elisabeth. En met Michel Draguet van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België. Hij diende een strafklacht in tegen Sleurs omdat ze hem zou gehinderd hebben in de uitoefening van zijn ambt. Daar ligt een communautair mijnenveld voor Demir. Franstalige topambtenaren vermoeden dat de N-VA de ontmanteling van de federale wetenschappelijke instellingen op haar geheime agenda heeft staan.